Dużymi krokami zbliża się kolejna rocznica powrotu Elbląga do Polski. Rocznice te w ostatnich latach nie były oficjalnie obchodzone. Radna Elżbieta Banasiewicz pyta o upamiętnienie tych wydarzeń.
„Pod koniec 1945 roku do Elbląga przybyła pierwsza grupa pionierów z terenów Polski. Często są oni nazywani „pionierami polskości“. W Olsztynie od 10 lat istnieje tablica pamiątkowa tych wydarzeń. W Elblągu mamy „przekłamującą historię“ tablicę przy ul. Agrikola i bez jednej wzmianki o powrocie Elbląga do Macierzy“ - napisała radna Elżbieta Banasiewicz (PiS) w swojej interpelacji. Radna pytała prezydenta o to w jaki sposób będzie to wydarzenie uhonorowane.
Jak to było z tym powrotem do macierzy? Elbląg do Królestwa Prus (które potem przekształciły się w Cesarstwo Niemieckie) trafił w w wyniku pierwszego rozbioru Rzeczpospolitej w 1772 r. W lutym 1945 oddziały Armii Czerwonej zdobyły miasto. Władzę objęła komendantura Armii Czerwonej, co było wówczas działaniem zwyczajnym.
27 marca do miasta przybyła Morska Grupa Operacyjna. „Zadaniem sformowanej w Bydgoszczy Grupy było przejęcie majątku przemysłowego w mieście i zabezpieczenie go. Ale Sowieci nie spieszyli się, a wręcz odwrotnie, robili wszystko, by do stoczni Polaków nie wpuszczać. Elbląg traktowali jako miasto niemieckie i ani myśleli dzielić się zdobyczą. A że było ono odcięte od świata, członkowie Morskiej Grupy Operacyjnej nie mieli żadnych możliwości interweniowania.
Przez Sowietów, najdelikatniej mówiąc, zostali przyjęci bez entuzjazmu. Komendant miasta, płk Nowikow oświadczył, że nic nie wie o ich przybyciu, ale niech się jakoś zagospodarują i skierował ich na kwatery na Osiedle Marynarzy, skąd kilka dni później zostali wyrzuceni. Od razu dano też do zrozumienia, że do stoczni nie wejdą. Wystawili więc posterunki wokół mało znaczących warsztatów nad rzeką. Tymczasem w stoczni Schichaua i innych wielkich fabrykach intensywnie pracowały kierowane przez gen. Iwanowskiego komisje demontażowe.“ - pisaliśmy w kalendarium na łamach portElu.
3 kwietnia rozpoczął urzędowanie pierwszy prezydent w powojennym Elblągu. Stanisław Wysocki przed II wojną światową był pracownikiem Warsztatów Portowych w Gdyni. 19 maja 1945 r. władze polskie oficjalnie przejęły władze nad częścią miasta z rąk sowieckich. Piszemy „część“, gdyż teren byłej stoczni Schichaua pod władanie polskich władz trafił dopiero w sierpniu 1945 r. „Miasto został przekazane 19 maja 1945 r. Do tego czasu wstęp do zakładów przemysłowych był bardzo utrudniony, a teraz nie lepiej. Przekazywanie obiektów przemysłowych, zakładów rzemieślniczych i składów zaczęli Rosjanie dopiero 23 maja 1945 roku. W wyniku działań wojennych stosunkowo mało ucierpiała stocznia i fabryka maszyn Schichaua oraz fabryka lokomotyw Schichaua. Bardziej zniszczono fabrykę cygar Bayera, w ok. 70 procentach oraz fabrykę samochodów Bussing, ale nie możemy nawet ocenić jak, bo nie wpuszczają. Fabrykę Kommick poważnie zniszczono, a Zillgitt i Lemke w ok. 40 procentach. Drobne firmy i warsztaty rzemieślnicze zniszczono w ok. 60 – 70 procentach. Fabryka Kommicka została całkowicie zniszczona, stoją tylko puste hale fabryczne. Fabryka wyrobów blaszanych została zdewastowana przez wywiezienie większości maszyn. Wiemy, że ze wszystkich zakładów Schichaua wywożą teraz maszyny. Jeżeli nie uda się ich ocalić przed wywozem, to przemysłu w Elblągu nie będzie. Nawet z Fabryki cygar, którą wojna w 70% zniszczyła, to resztę wywieźli Rosjanie. Przemysł mleczny to dwie firmy „Schroeter” i „Tilsator”. Schroeter to chyba największa lub druga pod względem wielkości firma mleczarska w Rzeszy. Wg. naszych poufnych informacji mają one być wywiezione do ZSRR , co załatwi nasze rolnictwo, bo innych dużych zakładów tej branży w Prusach Wschodnich nie było. Chcą też wywieźć elektrownię, a ona największa w Prusach Wschodnich. Dramat dotyczy też akcji wywożenia budynków mieszkalnych. Od dwóch – trzech tygodni trwa rozmontowywanie domów mieszkalnych , demontują sprzęty łazienkowe, stolarkę, ogrzewanie i wszystko, co się da. Nie ma handlu w mieście, na razie tylko 2 sklepy spożywcze spółdzielnia spożywców otworzyła” - taki raport Stanisława Wysockiego cytuje Elbląski Wortal Historyczny.
W ostatnich latach rocznice powrotu Elbląga w granice Polski nie były obchodzone oficjalnie. Nie było uroczystości pod którymś z elbląskich pomników. Radna Elżbieta Banasiewicz pyta: „Czy i w jaki sposób będzie to wydarzenie uhonorowane?‘ Mając na myśli przybycie MGO do Elbląga.
Zwracamy uwagę na wyraz „będziemy“, co sugeruje pytanie o przyszłość. W swojej odpowiedzi prezydent wskazuje w jaki sposób już upamiętniono tamte wydarzenia: „(...) informuję, iż w przestrzeni naszego miasta usytuowane są trzy obiekty przypominające to wydarzenie: „Pomnik Odrodzenia“ - usytuowany na placu Konstytucji (...), „Obelisk ku czci żołnierzy z Morskiej Grupy Operacyjnej usytuowany na Osiedlu Marynarzy, (...) Rondo Pionierów Oświaty usytuowane na skrzyżowaniu ulic Królewieckiej i Fromborskiej. Wskazane rondo upamiętnia pionierów elbląskiej oświaty, którzy wzięli na siebie ogromny ciężar odbudowy szkół i oświaty w naszym mieście po II wojnie światowej“ - możemy przeczytać w odpowiedzi podpisanej przez prezydenta Elbląga Witolda Wróblewskiego.
Do odpowiedzi zostały dołączone zdjęcia pomnika Odrodzenia i obelisku. Tematu ewentualnego przyszłego, dodatkowego upamiętnienia „pionierów polskości“ prezydent nie podjął.
Czy zdaniem naszych czytelników istnieje potrzeba dodatkowego upamiętnienia osób i wydarzeń, które zapisały się w historii miasta w 1945 r. Zapraszam do kulturalnej dyskusji w komentarzach.