Na wieży elbląskiego ratusza wiszą dwie flagi: flaga Polski i flaga Elbląga, obie biało-czerwone. Tak bowiem złożyło się, że barwy Polski i barwy miasta Elbląga są do siebie podobne. Ale to tylko piękny przypadek, bowiem geneza i symbolika tych barw są zupełnie różne.
***
„I nigdy nie będziesz biała,
i nigdy nie będziesz czerwona,
zostaniesz biało-czerwona
jak wielka zorza szalona,
czerwona jak puchar wina,
biała jak śnieżna lawina,
najukochańsza, najmilsza,
biało-czerwona”.
Konstanty Ildefons Gałczyński „Pieśń o fladze” napisał w roku 1944 w obozie Altengrabow, w najtrudniejszym dla Polaków okresie, gdy symbole narodowe miały charakter relikwii. Powstanie Warszawskie, bitwa pod Monte Cassino, walka o niepodległość... Nawet najmniejszy znaczek na kurtce w kolorach bieli i czerwieni otaczany był wielką czcią. W czasach PRL-u, w Poznaniu w roku 1956, w Gdańsku, Gdyni i Elblągu w roku 1970, czy 10 lat później, gdy rodziła się Solidarność, flaga narodowa była symbolem wolności, niepodległości i niezależności od władzy. Nieprzypadkowo biel i czerwień pojawiły się na znaczku „Solidarności”.
Prawo pozwala na eksponowanie flagi narodowej codziennie i w dowolnym miejscu, nawet na prywatnym balkonie. Warunkiem jest tylko otoczenie jej należną czcią. Są nieodłącznym atrybutem kibiców, zabierane są na wycieczki zagraniczne i pielgrzymki. Ale czy wiemy, od kiedy Polacy jednoczą się pod biało-czerwoną i co te barwy oznaczają?
Symbolika flagi
Kolor biały – to kolor orła, będącego godłem Polski. To również kolor Pogoni, rycerza galopującego na koniu, będącego godłem Litwy. Oba te godła prezentowane były na czerwonych tłach tarczy herbowej. Stąd biały kolor, będąc ważniejszym jest na fladze u góry, ponad kolorem tła – czerwienią. Takie oto polskie barwy narodowe z ich symboliką Sejm Królestwa Polskiego uchwalił 7 lutego 1831 r., w czasach, gdy Polski nie było na mapie Europy, a jej najdzielniejsi synowie walczyli w powstaniu listopadowym o niepodległość ojczyzny. Specjalna ustawa określająca barwy narodowe jako sprawę nadrzędną otrzymała takie brzmienie:
„Izba senatorska i poselska po wysłuchaniu Komisyi Sejmowych zważywszy potrzebę nadania jednostajnej odznaki, pod którą winni łączyć się wszyscy Polacy, postanowiły i stanowią: Kokardę narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym.” Ale już wcześniej, bo w 1792r., w rocznicę Konstytucji 3 Maja polskie patriotki czerwone suknie przepasały białymi szarfami.
Podczas powstania listopadowego polskie wojsko wystąpiło już z biało-czerwonymi wojskowymi kokardami. Mówiono wtedy, że biel symbolizuje „dobro i czystość narodu polskiego”, a czerwień „dostojność i majestat władców Polski”. W heraldyce biel jest oznaką czystości, uczciwości, lojalności, pokory i szlachetności. Czerwień oznacza dzielność, żarliwość i poświęcenie. Toteż oprócz genezy barw Polski, czyli białego orła i Pogoni oraz czerwonych tarcz herbowych Polski i Litwy, ważna jest ich symbolika określająca najpiękniejsze cnoty, które powinny przyświecać życiu każdego Polaka.
Biel i czerwień w różnej konfiguracji towarzyszyły polskim wojskom od przełomu XIII i XIV wieku, gdy na czerwonym sztandarze malowano białego orła. Jednak oficjalnie jako symbol państwowy uznane zostały dopiero w roku 1919.
Flaga i herb Elbląga
Barwy Elbląga także przejęte zostały z herbu. Wprawdzie na pierwszej pieczęci, którą mieszczanie stemplowali ważne dokumenty, widniała koga ze rufowym sterem i żeglarzem na pokładzie, ale nie można powiedzieć, że był to herb miasta. Prawie identyczną kogę na swych pieczęciach mieli wówczas mieszkańcy wielu portowych grodów. Herbu użyto po raz pierwszy w roku 1328 lub 1367. Była to sekretna pieczęć miasta Elbląga. Na podzielonej na pół herbowej tarczy widnieją dwa równoramienne krzyże. Dolne pole pokryte jest siecią.
Pieczęcie nie mają barw, służą do odciskania w wosku lub laku. Ale barwy naszego miasta znamy z ówczesnej literatury: z zamieszczonego w Kronice Jana Długosza opisu zdobytej w bitwie pod Grunwaldem chorągwi elbląskiej oraz z ilustracji w Księdze Czynszowej z roku 1417 i w Księdze Łąkowej z roku 1421. Na XV-wiecznych ilustracjach w herbie Elbląga są dwa równoramienne krzyże: czerwony na górnym – białym polu i biały na dolnym – czerwonym. Oba pola są czyste, tzn. nie ma na nich ani siatki, ani szrafury. Ta na herbie pojawiła się dopiero w wieku XVI w wyniku błędu, tj. przeniesienia z pieczęci sposobu oznaczania koloru czerwonego. Pomimo sprzeciwu historyków i heraldyków, siatka na tarczy herbowej pozostała. Nadano jej nawet złoty kolor.
Barwy herbu Elbląga – biel i czerwień, to barwy miasta Lubeki. To Lubeczanie przyczynili się do powstania Elbląga oraz wspierali miasto w staraniach o rozwój i autonomię wobec zakonu krzyżackiego. Niezależność ta była ograniczana, co znalazło odzwierciedlenie w herbie: dwa krzyże są symbolem zwierzchności zakonu nad miastem. O złotej sieci na dolnym polu już mówiliśmy – to wynik błędu.
Na fladze miasta, która początkowo była proporcem, później sztandarem wojsk i banderą floty, były dwa pola: górne białe i dolne czerwone oraz dwa równoramienne krzyże, na białym – czerwony, a na czerwonym polu biały. Krzyże te umieszczane były początkowo centralnie, a później w pobliżu drzewca.
Do swojej historycznej flagi nasze miasto powróciło w roku 1993, przed jednym ze zjazdów Związku Miast Polskich. Wówczas to uzupełniono Statut Miasta o punkt brzmiący: „Flagą Miasta jest prostokątny biało-czerwony płat tkaniny z dwoma krzyżami osadzonymi jeden nad drugim bliżej drzewca. Czerwony równoramienny krzyż znajduje się na polu białym, a biały na czerwonym.”
Barwy flagi narodowej określają dziś współrzędne trójchromatyczne. Barwy Elbląga nie zostały w ten sposób opisane. Dlatego jakże często są to barwy identyczne. I choć różną mają genezę i różną symbolikę, jakże pięknie do siebie pasują.
Jak prezentować flagę
Flagi – i ta państwowa, i ta miejska, czy europejska mogą dziś wisieć w dowolnym miejscu i czasie, ale otaczać należy je czcią i szacunkiem. Flagę winno się zdejmować podczas ulewy, śnieżycy i silnego wiatru. Nie powinna być brudna lub zniszczona. Jeśli pozostawiamy ją na noc, powinna być oświetlona tak, by widać było jej barwy. Flagę zdejmuje się lub opuszcza do połowy podczas żałoby narodowej. Może być też na niej zawieszony wówczas kir, czyli czarna wstęga.
Flaga nie może dotykać ziemi, również wciąganie na maszt tak musi się odbywać, by nie dotknęła podstawy masztu. Przy tej ceremonii oraz przy opuszczaniu, a także wnoszeniu flagi do pomieszczeń należy zamilknąć, stanąć na baczność, a mężczyźni winni zdjąć okrycie głowy. To podstawy wychowania patriotycznego, więc nie musi padać żadna komenda.
Flaga wieszana w pionie powinna mieć białą barwę na zewnątrz masztu, a mocowana bez masztu – czerwony kolor po prawej stronie od strony patrzącego.
A co jeśli mamy kilka flag, np. kilku krajów, albo flagę Polski, Unii Europejskiej i flagę Elbląga? To opisuje protokół flagowy: flaga Polski jako najważniejsza będzie w tym wypadku w środku, po lewej stronie (patrząc z zewnątrz) flaga Unii Europejskiej, a po prawej – flaga Elbląga.
Gdy przyjmujemy gości, flaga gospodarzy jest pierwsza (po prawej stronie, patrząc z miejsca usytuowanego za flagami). Flaga narodowa jest także z tej strony, jeśli towarzyszy jej flaga Unii Europejskiej. Oba maszty powinny być jednakowej wysokości i obie flagi tej samej wielkości.
I jeszcze jedno. Polska ma oficjalnie dwie flagi: biało-czerwoną do użytku w kraju i taką samą, ale z orłem w koronie na białym polu. Tę drugą do użytku poza granicami państwa.