Tegoroczne wybory samorządowe odbędą się 16 listopada. Druga tura wyborów na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast zostanie przeprowadzona 30 listopada. Będą to pierwsze wybory samorządowe zorganizowane pod rządami nowego Kodeksu wyborczego, który wszedł w życie w 2011 roku. Kodeks wprowadził istotne zmiany dotyczące zasad i sposobów głosowania. Warto z nimi zapoznać się już teraz.
Przedstawiamy Poradnik dla wyborców, czyli kompendium wiedzy na temat wyborów samorządowych, przygotowany przez Fundację Batorego w ramach kampanii „Masz głos, masz wybór”. Z uwagi na obszerność tej tematyki, będziemy prezentować poradnik w odcinkach. Dzisiaj o tym, kto może głosować.
Kto może głosować?
Prawo głosowania (czynne prawo wyborcze) w wyborach samorządowych przysługuje obywatelom polskim, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 18 lat (art. 62 ust. 1 Konstytucji RP). Wyborcy, których osiemnaste urodziny przypadają na krótko przed dniem głosowania albo w dniu głosowania nie powinni się obawiać o umieszczenie swojego nazwiska w spisie wyborców. Gminy przygotowujące spisy wyborców przed każdymi wyborami mają obowiązek ich aktualizowania tak, aby każdy wyborca uprawniony do udziału w głosowaniu mógł odnaleźć swoje nazwisko w spisie wyborców w lokalu wyborczym w dniu wyborów.
A co jednak, gdy naszego nazwiska nie będzie na liście? Przepisy prawa wyborczego umożliwiają zaradzenie tego typu niedopatrzeniom ze strony urzędników gminnych nawet jeszcze w dniu głosowania. Zgodnie z przepisami Kodeksu wyborczego, wyborca niewpisany do spisu wyborców zostanie przez komisję dopisany do spisu i dopuszczony do udziału w głosowaniu, jeżeli udokumentuje, iż stale zamieszkuje na terenie danego obwodu głosowania, a urząd gminy potwierdzi, że osoba ta jest wpisana do rejestru wyborców w gminie. Przewodniczący komisji obwodowej w takiej sytuacji wykonuje zatem telefon do urzędu gminy, gdzie upewnia się, że dany wyborca zamieszkuje stale na terenie danej gminy, a następnie dopisuje go do spisu wyborców.
Prawa do głosowania pozbawione są:
- osoby pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym – dotyczy to osób skazanych na najcięższe przestępstwa wobec których sądy stosują jako dodatkowy środek karny pozbawienie praw publicznych, w tym pozbawienie biernego i czynnego prawa wyborczego
- osoby pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu – Trybunał Stanu jest szczególnego rodzaju sądem, przed którym mogą być postawione osoby pełniące najwyższe funkcje w państwie w związku z naruszeniem przez nie Konstytucji lub ustaw
- ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym
W praktyce największą grupę osób pozbawionych czynnego prawa wyborczego stanowią osoby ubezwłasnowolnione, których jest w Polsce obecnie około 60 tysięcy. Odebranie im praw wyborczych budzi od dawna poważne zastrzeżenia. Do tej pory jednak nie podjęto prac nad reformą prawa wyborczego, które przynajmniej częściowo przywróciłoby prawa wyborcze osobom ubezwłasnowolnionym.
Kto może głosować?
Prawo głosowania (czynne prawo wyborcze) w wyborach samorządowych przysługuje obywatelom polskim, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 18 lat (art. 62 ust. 1 Konstytucji RP). Wyborcy, których osiemnaste urodziny przypadają na krótko przed dniem głosowania albo w dniu głosowania nie powinni się obawiać o umieszczenie swojego nazwiska w spisie wyborców. Gminy przygotowujące spisy wyborców przed każdymi wyborami mają obowiązek ich aktualizowania tak, aby każdy wyborca uprawniony do udziału w głosowaniu mógł odnaleźć swoje nazwisko w spisie wyborców w lokalu wyborczym w dniu wyborów.
A co jednak, gdy naszego nazwiska nie będzie na liście? Przepisy prawa wyborczego umożliwiają zaradzenie tego typu niedopatrzeniom ze strony urzędników gminnych nawet jeszcze w dniu głosowania. Zgodnie z przepisami Kodeksu wyborczego, wyborca niewpisany do spisu wyborców zostanie przez komisję dopisany do spisu i dopuszczony do udziału w głosowaniu, jeżeli udokumentuje, iż stale zamieszkuje na terenie danego obwodu głosowania, a urząd gminy potwierdzi, że osoba ta jest wpisana do rejestru wyborców w gminie. Przewodniczący komisji obwodowej w takiej sytuacji wykonuje zatem telefon do urzędu gminy, gdzie upewnia się, że dany wyborca zamieszkuje stale na terenie danej gminy, a następnie dopisuje go do spisu wyborców.
Prawa do głosowania pozbawione są:
- osoby pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym – dotyczy to osób skazanych na najcięższe przestępstwa wobec których sądy stosują jako dodatkowy środek karny pozbawienie praw publicznych, w tym pozbawienie biernego i czynnego prawa wyborczego
- osoby pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu – Trybunał Stanu jest szczególnego rodzaju sądem, przed którym mogą być postawione osoby pełniące najwyższe funkcje w państwie w związku z naruszeniem przez nie Konstytucji lub ustaw
- ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym
W praktyce największą grupę osób pozbawionych czynnego prawa wyborczego stanowią osoby ubezwłasnowolnione, których jest w Polsce obecnie około 60 tysięcy. Odebranie im praw wyborczych budzi od dawna poważne zastrzeżenia. Do tej pory jednak nie podjęto prac nad reformą prawa wyborczego, które przynajmniej częściowo przywróciłoby prawa wyborcze osobom ubezwłasnowolnionym.
oprac. red. na podst. inf. Fundacji Batorego