UWAGA!

----

Poradnik wyborcy (część 3)

 Elbląg, (il. AK)
(il. AK)

Na łamach portEl.pl publikujemy w częściach "Poradnik wyborcy", przygotowany przez Fundację Batorego. Wyjaśniamy w nim najważniejsze kwestie związane z prawem do głosowania. Dzisiaj o tym, na czym polega głosowanie do poszczególnych rodzajów samorządu.

W wyborach samorządowych znajdą zastosowanie dwa główne typy systemów wyborów – większościowy (w jednomandatowych okręgach wyborczych) oraz proporcjonalny. Ten pierwszy znamy także z wyborów do Senatu, zaś drugi obowiązuje w wyborach do Sejmu. System większościowy oparty na jednomandatowych okręgach wyborczych obowiązuje w wyborach do rad gmin, z wyjątkiem rad w miastach na prawach powiatu. Szczególny model systemu większościowego funkcjonuje w wyborach bezpośrednich wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, gdzie również mandat zdobywa kandydat, który uzyskał największą liczbę głosów. Są to także wybory w okręgu jednomandatowym – obsadza się tylko jeden mandat, przy czym okręgiem wyborczym jest cała gmina. W pozostałych głosowaniach (na radnych powiatu i miasta na prawach powiatu oraz radnych sejmiku województwa) stosujemy system proporcjonalny.
      
       Wybory bezpośrednie wójta, burmistrza lub prezydenta miast
       Od 2002 roku wybieramy wójtów, burmistrzów i prezydentów miast w wyborach bezpośrednich na zasadach analogicznych do wyborów prezydenta RP. Zwycięzcą jest kandydat, który uzyskał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Inaczej niż w przypadku referendum dotyczącego odwołania wójta, burmistrza czy prezydenta miasta, ważność wyborów nie zależy od frekwencji wyborczej.
       Jeżeli żaden kandydat nie uzyskał poparcia więcej niż połowy wyborców, konieczne jest przeprowadzenie drugiej tury głosowania, do której kwalifikuje się dwóch kandydatów z najlepszym wynikiem w pierwszej turze. Druga tura odbywa się – podobnie jak w wyborach prezydenckich – po dwóch tygodniach, czyli w tegorocznych wyborach 30 listopada 2014 r. W ostatnich wyborach samorządowych (2010) w większości gmin druga tura nie była potrzebna. Jednym z powodów takiej sytuacji była także duża liczba gmin (ponad 300), gdzie o stanowisko ubiegał się tylko jeden kandydat. W takiej sytuacji głosowanie przypomina nieco referendum. Stawiamy znak „x” w kratce oznaczonej słowem „TAK” albo „NIE” przy nazwisku jedynego kandydata.
       Jeżeli którykolwiek z dwóch kandydatów zakwalifikowanych do drugiej tury zrezygnuje z kandydowania, utraci prawa wyborcze (zostanie ubezwłasnowolniony, pozbawiony praw publicznych itp.) albo umrze to w drugiej turze wyborów weźmie udział tylko jeden kandydat. Wyborcy zagłosują za lub przeciw jego kandydaturze. Na brakujące miejsce NIE WCHODZI kandydat, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszej turze.
      
       Wybory do rad gmin (z wyjątkiem miast na prawach powiatu)
       System wyboru radnych w większości gmin (z wyjątkiem miast na prawach powiatu) jest bardzo prosty. Gmina jest podzielona na tyle okręgów wyborczych, ile mandatów jest do obsadzenia w danej radzie. Liczba mandatów zależy od liczby mieszkańców w danej gminie. Wybieramy:
       - piętnastu radnych w gminach do 20 000 mieszkańców
       - dwudziestu jeden w gminach do 50 000 mieszkańców
       - dwudziestu trzech w gminach do 100 000 mieszkańców
       Podział gminy na okręgi wyborcze dokonywany jest przez radę gminy na wniosek wójta. Podział powinien respektować tzw. jednolitą normę przedstawicielstwa. Oznacza to, że w każdym okręgu liczba wyborców przypadająca na jeden mandat radnego powinna być zbliżona, aby zapewnić każdemu z nich równą siłę głosu.
       Podział gmin na okręgi wyborcze według zasad Kodeksu wyborczego został już przeprowadzony, a mapy okręgów zostały opublikowane w wojewódzkich dziennikach urzędowych. Ponadto, informację o okręgach wyborczych, ich granicach i numerach wójt musi podać do publicznej wiadomości w formie obwieszczenia najpóźniej w 70. dniu przed dniem wyborów, czyli do początków września. W praktyce informacje o okręgach wyborczych są także publikowane na stronach internetowych wielu urzędów gmin. W wyjątkowych sytuacjach, kiedy doszło do istotnych zmian liczby mieszkańców poszczególnych okręgów, można jeszcze modyfikować mapę okręgów wyborczych. Rady gminy mogą wprowadzać zmiany najpóźniej na trzy miesiące przed upływem kadencji, czyli do 21 sierpnia 2014 r.
       W każdym okręgu jednomandatowym wybieramy tylko jednego radnego. Zostaje nim kandydat, który uzyskał największą liczbę głosów. Nie musi jednak otrzymać poparcia większości głosujących czy uprawnionych do głosowania w danym okręgu. Do zwycięstwa wystarczy większość względna. Nie ma też znaczenia wynik komitetu wyborczego danego kandydata w skali całej gminy. System głosowania w okręgu jednomandatowym jest zatem bardzo prosty – każdy komitet zgłasza tylko jednego kandydata, tak samo wyborca może poprzeć tylko jednego kandydata i tylko kandydat z najlepszym rezultatem wchodzi do rady gminy.
      
       Wybory do rad miast na prawach powiatu (m.in. Elbląg)
       Miasta na prawach powiatu (zwane także powiatami grodzkimi) łączą w sobie zadania i kompetencje dwóch szczebli samorządu terytorialnego – gminy i powiatu. Miasta na prawach powiatu, obejmują wyłącznie terytorium jednej gminy miejskiej. Nie posiadają odrębnych organów gminy i powiatu – wybieramy w nich wyłącznie radę miejską oraz prezydenta miasta. W miastach na prawach powiatu wyborca otrzymuje zatem tylko trzy, a nie cztery karty do głosowania: na prezydenta miasta, na radnych miejskich oraz radnych sejmiku województwa. Obecnie 66 miast posiada status miasta na prawach powiatu, w tym Elbląg.
       W wyborach do rad miast na prawach powiatu obowiązuje system proporcjonalny. Głosujemy w okręgach wielomandatowych, a podziału mandatów pomiędzy listy kandydatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby ważnie oddanych głosów na kandydatów danej listy. Ponadto obowiązuje 5-procentowy próg wyborczy, po przekroczeniu którego dany komitet wyborczy może uczestniczyć w podziale mandatów. Są to zasady analogiczne do obowiązujących w wyborach sejmowych.
       Głosujemy w okręgach, w których do podziału może być od 5 do nawet 10 mandatów (w Elblągu jest pięć, w każdym po 5 mandatów do rozdzielenia). Decyzja o wielkości okręgu należy do rady miasta, która musi oczywiście zachowywać jednolitą normę przedstawicielstwa. Wielkość okręgu, czyli liczba przypadających mu mandatów nie decyduje o tym, ile głosów ma w ręku wyborca. W każdym przypadku mamy do dyspozycji jeden głos, tak jak w wyborach do rad gmin niebędących miastami na prawach powiatu.
       Ustalenie wyników wyborów w każdym okręgu polega w pierwszej kolejności na przydzieleniu określonego liczby mandatów komitetom, które w skali całego miasta przekroczyły 5-procentowy próg wyborczy. Mandaty przydziela się z zastosowaniem tzw. metody d’Hondta – dzieląc liczbę głosów oddanych na każdą listę kolejno przez 1,2,3,4 i w razie potrzeby dalsze liczby. Z takiego zestawienia wybieramy kolejno tyle największych liczb, ile mandatów mamy do obsadzenia w danym okręgu wyborczym. System d’Hondta premiuje zwycięzców, aby ułatwić stworzenie w radzie stabilnej większości, jednak ogranicza proporcjonalność wyborów.
       Gdy wiemy już, ile mandatów przypadnie każdemu komitetowi, możemy przejść do ich rozdzielenia pomiędzy poszczególnych kandydatów. Tutaj decydujące znaczenie ma dorobek każdego z kandydatów. Wbrew obiegowym opiniom, polski system proporcjonalny opiera się jednocześnie na głosowaniu osobistym. Nie jest więc prawdą twierdzenie, że „głosujemy na partie, a nie na ludzi”. Każdy wyborca udziela poparcia konkretnemu kandydatowi, a jednocześnie komitetowi wyborczemu, który on reprezentuje. W momencie, gdy na podstawie opisanej wyżej procedury przydzielono już komitetowi określoną pulę mandatów, o ich podziale decyduje już wyłącznie liczba głosów oddanych na poszczególnych kandydatów z danej listy. Nie decyduje przy tym kolejność umieszczenia tych kandydatów na liście przez ich komitet.
      
       Wybory do rady powiatu
       W wyborach do rad powiatu również obowiązuje system proporcjonalny z 5-procentowym progiem wyborczym. W okręgach wybiera się od 3 do 10 radnych. W sumie wybieramy piętnastu radnych w powiatach liczących do 40 000 mieszkańców i po dwóch na każde kolejne rozpoczęte 20 000 mieszkańców, ale nie więcej niż 29 radnych. W powiecie liczącym sobie 65 tysięcy mieszkańców wybierzemy zatem 19 radnych itd.
       Podziału powiatu na okręgi wyborcze dokonuje rada powiatu, przy czym przyjmuje się zasadę, że okręgiem wyborczym jest jedna gmina. Biorąc pod uwagę, jednolitą normę przedstawicielstwa (obliczoną jako iloraz wszystkich mieszkańców przez ustawowo określona liczbę radnych) przydziela się liczbę mandatów proporcjonalną do liczby mieszkańców.
      
       Wybory do sejmiku województwa
       Radnych sejmiku województwa wybieramy także w okręgach wielomandatowych i w systemie proporcjonalnym z zastosowaniem 5-procentowego progu wyborczego. Okręgi wyborcze mogą się bardzo różnić swoją wielkością. Mogą liczyć od 5 do 15 mandatów. Wybieramy w sumie 30 radnych w województwach liczących do dwóch milionów mieszkańców (np. lubuskie, opolskie, świętokrzyskie czy warmińsko-mazurskie) oraz po trzech dodatkowych na każde rozpoczęte 500 000 mieszkańców. Sejmik województwa decydując o podziale województwa na okręgi musi oczywiście respektować jednolitą normę przedstawicielstwa.
      
       Zapoznaj się także z pierwszą i drugą częścią poradnika.
      
      
Redakcja

Najnowsze artykuły w dziale Wiadomości

Artykuły powiązane tematycznie

Zamieszczenie następnej opinii do tego artykułu wymaga zalogowania

W formularzu stwierdzono błędy!

Ok
Dodawanie opinii
Aby zamieścić swoje zdjęcie lub avatar przy opiniach proszę dokonać wpisu do galerii Czytelników.
Dołącz zdjęcie:

Podpis:

Jeśli chcesz mieć unikalny i zastrzeżony podpis
zarejestruj się.
E-mail:(opcjonalnie)
Reklama