Obchodzone jest 3 maja, w rocznicę uchwalenia 3 maja 1791 r. pierwszej konstytucji w nowożytnej Europie.
Uchwalenie Konstytucji 3 maja zostało uznane za święto 5 maja 1791 r. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., rocznica Konstytucji 3 maja została uznana za święto narodowe uchwałą Sejmu Ustawodawczego z 29 kwietnia 1919 r. Po II Wojnie Światowej rocznicę konstytucji obchodzono do 1946 r., kiedy to w wielu miastach doszło do demonstracji studenckich, wskutek czego władze komunistyczne zabroniły publicznego świętowania, a samo święto zostało oficjalne zniesione ustawą z 18 stycznia 1951 r. Jako Święto Narodowe Trzeciego Maja przywrócono do kalendarza świąt państwowych ustawą z 6 kwietnia 1990 r.
Kilka słów o historii związanej z Konstytucją 3 maja
Ustawa Rządowa z 3 maja uchwalona została w 1791 roku, jako ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Dokument wprowadził polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz poddał chłopów pod ochronę państwa, łagodząc w ten sposób nadużycia pańszczyzny. Konstytucja zniosła zwyczaje i instytucje, takie jak liberum veto, konfederacje, skonfederowane sejmy, które przed przyjęciem Konstytucji pozostawiały sejm na łasce każdego posła, który, jeśli zechciał, miał możliwość unieważnić wszystkie podjęte przez sejm uchwały.
Podczas panowania ostatniego polskiego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764-1795), przystąpiono do wprowadzania reform. Król utworzył ministerstwa skarbu i wojska oraz ustanowił cło krajowe. Zmodernizowano wojska Rzeczypospolitej, tworząc stałą armię. W 1773 r. utworzono Komisję Edukacji Narodowej - pierwsze w historii ministerstwo oświaty, dzięki czemu w miastach i na wsiach otwierano nowe szkoły, drukowano ujednolicone podręczniki, kształcono nauczycieli, a biednych uczniów wspomagano finansowo. Wprowadzono też reformy ekonomiczne i handlowe oraz wspierano rozwój produkcji. Nowe ministerstwo policji zwalczało korupcję. Reformy objęły też system dróg i więziennictwo.
Konstytucja 3 Maja ujęta została w 11 artykułów. Wprowadzała prawo powszechnej niepodległości dla szlachty i mieszczaństwa oraz trójpodział władzy na ustawodawczą (dwuizbowy parlament), wykonawczą (król) i sądowniczą.
Konstytucja ograniczała nadmierne immunitety prawne, polityczne przywileje szlachty zagrodowej oraz demokrację pozbawiając praw politycznych szlachtę gołotę, która nie posiadała dóbr ziemskich. 18 kwietnia 1791 r. w akcie prawnym zatytułowanym „Miasta Nasze Królewskie wolne w państwach Rzeczypospolitej” prawa polityczne nadano mieszczaństwu. Akt ten nadawał mieszczaństwu prawo do bezpieczeństwa osobistego, prawo do posiadania majątków ziemskich, prawo zajmowania stanowisk oficerskich i stanowisk w administracji państwowej oraz prawo do nabywania szlachectwa.
Konstytucja przewidywała co 2 lata zwyczajne zebrania sejmu oraz nadzwyczajne w razie narodowej potrzeby. Izba niższa (Izba Poselska) składała się z 204 posłów oraz 24 przedstawicieli miast królewskich, a izba wyższa (Izba Senacka) składała się z 132 członków: senatorów, wojewodów, kasztelanów, ministrów oraz biskupów.
Szybko postępująca modernizacja i rozwój kraju nie spodobały się późniejszym zaborcom. Podczas wojny w obronie konstytucji Polska zdradzona przez swojego pruskiego sprzymierzeńca Fryderyka Wilhelma II została pokonana przez Imperium Rosyjskie Katarzyny Wielkiej, sprzymierzonej z konfederacją targowicką. Pomimo porażki, późniejszego II rozbioru Polski i utraty niepodległości w 1795 r., przez 123 lata niewoli postrzegana była jako „ostatnia wola i testament gasnącej Ojczyzny”.
Kilka słów o historii związanej z Konstytucją 3 maja
Ustawa Rządowa z 3 maja uchwalona została w 1791 roku, jako ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Dokument wprowadził polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz poddał chłopów pod ochronę państwa, łagodząc w ten sposób nadużycia pańszczyzny. Konstytucja zniosła zwyczaje i instytucje, takie jak liberum veto, konfederacje, skonfederowane sejmy, które przed przyjęciem Konstytucji pozostawiały sejm na łasce każdego posła, który, jeśli zechciał, miał możliwość unieważnić wszystkie podjęte przez sejm uchwały.
Podczas panowania ostatniego polskiego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764-1795), przystąpiono do wprowadzania reform. Król utworzył ministerstwa skarbu i wojska oraz ustanowił cło krajowe. Zmodernizowano wojska Rzeczypospolitej, tworząc stałą armię. W 1773 r. utworzono Komisję Edukacji Narodowej - pierwsze w historii ministerstwo oświaty, dzięki czemu w miastach i na wsiach otwierano nowe szkoły, drukowano ujednolicone podręczniki, kształcono nauczycieli, a biednych uczniów wspomagano finansowo. Wprowadzono też reformy ekonomiczne i handlowe oraz wspierano rozwój produkcji. Nowe ministerstwo policji zwalczało korupcję. Reformy objęły też system dróg i więziennictwo.
Konstytucja 3 Maja ujęta została w 11 artykułów. Wprowadzała prawo powszechnej niepodległości dla szlachty i mieszczaństwa oraz trójpodział władzy na ustawodawczą (dwuizbowy parlament), wykonawczą (król) i sądowniczą.
Konstytucja ograniczała nadmierne immunitety prawne, polityczne przywileje szlachty zagrodowej oraz demokrację pozbawiając praw politycznych szlachtę gołotę, która nie posiadała dóbr ziemskich. 18 kwietnia 1791 r. w akcie prawnym zatytułowanym „Miasta Nasze Królewskie wolne w państwach Rzeczypospolitej” prawa polityczne nadano mieszczaństwu. Akt ten nadawał mieszczaństwu prawo do bezpieczeństwa osobistego, prawo do posiadania majątków ziemskich, prawo zajmowania stanowisk oficerskich i stanowisk w administracji państwowej oraz prawo do nabywania szlachectwa.
Konstytucja przewidywała co 2 lata zwyczajne zebrania sejmu oraz nadzwyczajne w razie narodowej potrzeby. Izba niższa (Izba Poselska) składała się z 204 posłów oraz 24 przedstawicieli miast królewskich, a izba wyższa (Izba Senacka) składała się z 132 członków: senatorów, wojewodów, kasztelanów, ministrów oraz biskupów.
Szybko postępująca modernizacja i rozwój kraju nie spodobały się późniejszym zaborcom. Podczas wojny w obronie konstytucji Polska zdradzona przez swojego pruskiego sprzymierzeńca Fryderyka Wilhelma II została pokonana przez Imperium Rosyjskie Katarzyny Wielkiej, sprzymierzonej z konfederacją targowicką. Pomimo porażki, późniejszego II rozbioru Polski i utraty niepodległości w 1795 r., przez 123 lata niewoli postrzegana była jako „ostatnia wola i testament gasnącej Ojczyzny”.
mk