„Rezydencje pruskie…” w Muzeum

Aleksander Duncker (1813 - 1897) należał do grona wybitnych wydawców i księgarzy berlińskich doby XIX wieku. Miarą jego szybkiego sukcesu może być fakt, iż cztery lata później otrzymał od króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV tytuł nadwornego księgarza. W jego wydawnictwie przygotowywano do druku głównie współczesną literaturę piękną i opracowania poświęcone sztuce. Sławę przyniósł mu cykl widoków rezydencji, dworów i zamków Królestwa Pruskiego, wydawany między 1857 a 1883 rokiem. W firmie Aleksandra Dunckera powstało 960 takich przedstawień, które złożyły się na 16 tomów. Ich wydawanie cieszyło się oficjalnym poparciem królewskim. W poszczególnych tomach znajdowały się przedstawienia z różnych dzielnic, nie tworzyły one zbiorów o charakterze topograficznym.
       Współcześnie zbiór Aleksandra Dunckera jest ceniony przede wszystkim nie tyle jako zestaw artystycznie opracowanych obrazów rezydencji Królestwa Pruskiego. Stanowi bezcenny materiał ikonograficzny – źródło poznania architektury rezydencjonalnej, tej pochodzącej sprzed XIX wieku, jak i wznoszonej w czasach Dunckerowi współczesnych. Wiele z tych obiektów w późniejszym okresie uległo przebudowom lub, co gorsze, znikło bezpowrotnie. Większość zniszczeń powstała w wyniku działań ostatniej wojny i niestety równie niszczącego okresu radosnego zarządzania przejętych majątków w okresie powojennym.
       Szczególnie dotyczy to obszaru Prus Wschodnich i Zachodnich. Niezmiernie interesującą dla badacza kultury XIX wieku stanowi jeszcze inna część ilustracji. Wszystkie rezydencje przedstawiono na tle założeń parkowych. Dla poznania historii ogrodów jest to źródło wprost bezcenne. Litografie wydawnictwa Aleksandra Dunckera przedstawiają nie tylko istniejące w jego czasach parki, ale w wielu przypadkach ich wersję niejako idealną, bo znajdującą się w przypadkach dopiero co powstałych budowli, w fazie zakładania, a nawet projektowania. Wprawne oko wypatrzy na litografiach wiele elementów związanych z ówczesną kulturą ziemiańską: sylwetki odpoczywających w parkach, modnie ubranych postaci, powozy zajeżdżających gości, krzątającą się służbę, chorągwie powiewające nad budynkami na znak obecności właścicieli, niekiedy zabudowania gospodarcze z całym sztafażem. Poszczególne dzielnice Królestwa Pruskiego zostały przedstawione nierównomiernie: z terenu Brandenburgii zaprezentowano 169 rezydencji, 120 z Nadrenii, 138 z Saksonii, 12 ze Szlezwiku-Holsztynu i Hesji-Nassau, 52 z Wielkiego Księstwa Poznańskiego, 227 ze Śląska. Liczba przedstawień, nie odpowiada faktycznej liczbie istniejących wówczas w prowincjach siedzib ziemiańskich. Prowincja Prusy Zachodnie i Wschodnie została przedstawiona w 72 widokach. Te, jako najbliższe naszemu regionowi zostaną zaprezentowane na wystawie w Elblągu. Jest to okazja, by zobaczyć, jak wyglądały po połowie XIX wieku np. słynne pałace w Słobitach, Gładyszach, Kamieńcu Suskim – dziś znajdujące się w ruinie, jak i te zniszczone w 1945, np. w Wysokiej, Ławkach Karwinach, czy też takie, które stoją do dzisiaj, ale przez półtora wieku w większym lub mniejszym stopniu uległy przeobrażeniom, np. Waplewo, czy pobliski Janów.
       Ekspozycję uzupełnia 155 litografii przedstawiających ziemiańskie siedziby Śląska. Sądzimy, że prezentowany wybór ponad dwustu prac pozwoli naszym zwiedzającym odbyć w wyobraźni romantyczną podróż w świat dziewiętnastowiecznych siedzib ziemiańskich.
       Wszystkie prezentowane w elbląskim Muzeum litografie pochodzą z kolekcji Pana dr Wojciecha Lizaka, właściciela Antykwariatu Wu-eL w Szczecinie. Wystawa prezentowana będzie do końca września.