Zagonowa i Czerniakowska to krótkie ulice, ale ze względu na swoje położenie, istotne dla gospodarczej historii Elbląga. Na wędrówkę po ich historii zaprasza jak co tydzień Karol Wyszyński, przewodnik PTTK Elbląg.
Z kolei druga z omawianych dziś ulic - Czerniakowska - do 1945 r. była nazywana Szkocką (Schotlandstrasse), to miano uzyskała w 1750 r. Jej wschodni odcinek od ul. Malborskiej do Hetmańskiej przed I wojną światową określany był jako ul. Holenderska (Hollänstrasse). To przy tym odcinku istnieje obecnie jeden z wydziałów Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej. Charakterystyczny budynek powstał w 1886 roku jako szkoła podstawowa dla dziewcząt (Luisenmadchenschule). Po II wojnie światowej przez wiele lat mieściła się tutaj Szkoła Podstawowa nr 6.
155 lat gazownictwa w mieście
Między Czerniakowską a Zagonową znajduje się teren po byłej gazowni miejskiej. Dzisiaj swoją siedzibę ma tutaj oddział Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa.
Gazownia w Elblągu została oddana do użytku 28 listopada 1859 roku, było to przedsiębiorstwo sfinansowane przez miasto za 286 tys. ówczesnych marek. Gaz służył początkowo do oświetlenia ulic, a było wtedy w Elblągu 290 latarni, gmachów publicznych i mieszkań z 817 prywatnymi palnikami. Dopiero później mieszkańcy zaczęli wykorzystywać gaz także do innych celów. Kłopoty ze ściąganiem należności za zużyty gaz spowodowały, że przedsiębiorstwo w 1912 r. wprowadziło specjalne liczniki, początkowo na monety, a później na specjalne żetony. W tym samym roku również wybudowano od strony ul. Zagonowej kolejową rampę przeładunkową.
Ówczesny gaz był produkowany poprzez prażenie węgla bez dostępu tlenu. W tym procesie powstawały produkty uboczne – koks i substancje smoliste. Koks wykorzystywano później w kotłowniach bądź indywidualnym ogrzewaniu. Substancje smoliste począwszy od 1866 r. wykorzystywano do produkcji papy, czym zajmowała się firma „C. F. Raether”, znajdująca się wówczas przy skrzyżowaniu obecnej ulicy Żeromskiego i Al. Grunwaldzkiej.
Po II wojnie światowej gaz koksowniczy w Elblągu popłynął po raz pierwszy w maju 1947 roku. Ta technologia była wykorzystywana aż do 16 lutego 1976 roku, kiedy to gaz koksowniczy zamieniono na gaz ziemny. Wtedy też przestała istnieć miejska gazownia.
Została jedna latarnia
Oświetlenie gazowe funkcjonowało w Elblągu do końca lat 60. XX wieku. Latarnie były ustawione na specjalnych słupach bądź też na wysięgnikach przytwierdzonych do ścian budynków. Ogień kontrolny palił się cały czas. Wieczorem pracownik gazowni, prowadząc rower, podchodził do każdej latarni z tyczką z hakiem i przesuwając zaworek, powodował zapalenie się żarników, odwrotną czynność wykonywał rano. Po co był mu potrzebny rower? Wracał nim do domu, gdy już zapalił lub zgasił wszystkie latarnie.
Same latarnie miały kształt stożka o ściętej iglicy. Nowsze modele miały klosz ze szkła w kształcie zbliżonym do półkuli. Jeszcze kilka lat temu ten typ lampy, ale już bez klosza, stał na styku ulic Górnośląska i Agrykola.
Do dzisiaj w Elblągu zachowała się tylko jedna latarnia gazowa, stoi przy Sądzie Okręgowym przy ul. 1 Maja. Została wykonana dokładnie sto lat temu jako robota kowalska, właśnie z okazji oddania budynku sądu do użytku. Obecnie po renowacji lampa jest zasilana już gazem ziemnym.