Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków obchodzony jest od 1983 r. w większości krajów świata. Celem obchodów tego dnia jest przybliżenie społeczeństwu problematyki dziedzictwa kulturowego oraz uświadomienie, iż zabytki kultury materialnej, podobnie jak świadectwa kultury duchowej stanowią o wewnętrznej sile i tożsamości miast oraz żyjących w nich ludzi.
Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków ustanowiony został przez Komitet Wykonawczy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS i wpisany przez UNESCO do rejestru ważnych imprez o znaczeniu światowym.
W Polsce ideą obchodów jest zaprezentowanie zabytków mających szczególne znaczenie dla dziedzictwa światowego i wielokulturowości w naszym kraju oraz nagrodzenie osób, które w szczególny sposób przyczyniły się do ochrony zabytków z różnych dziedzin.
Według Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, „zabytkiem” nazywać można rzecz (nieruchomość, np. budynek, cmentarz lub krajobraz kulturowy albo rzecz ruchomą, np. dzieło sztuki użytkowej, obraz, rzeźbę, znalezisko archeologiczne) lub zespół rzeczy, które są dziełem człowieka lub są związane z jego działalnością i stanowią świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, a które powinny być zachowane ze względu na swoją wartość artystyczną, naukową i historyczną. Obiekty takie wpisane są do rejestru zabytków prowadzonego przez wojewódzkiego konserwatora zabytków i podlegają ochronie prawnej.
Formami ochrony prawnej zabytków są: wpisy do rejestru zabytków, uznanie za pomnik historii, utworzenie parku kulturowego lub ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Zasadniczo wszystkie zabytki uważa się za równie cenne, chociaż zabytki mające wyjątkową wartość Prezydent może uznać za pomniki historii, a niektóre z nich, które z kolei uważane są za najbardziej wartościowe, mogą znaleźć się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
Określenie „zabytek” może dotyczyć również przyrody - oznacza wówczas szczególnie cenne drzewo, grupę drzew lub głaz narzutowy. Wszystkie zabytki obejmujące dziedziny: budownictwa, rzemiosła, sztuki, archeologii i przyrody stanowią zasoby dziedzictwa kulturowego.
Na czym polega konserwacja zabytków?
Konserwacja zabytków to zespół stałych i systematycznych działań, które mają na celu utrzymanie obiektu zabytkowego w dobrym stanie technicznym. Polega na zabezpieczaniu dzieł sztuki: obrazów, rzeźb, wyrobów rzemiosła a także obiektów architektonicznych, całych zespołów urbanistycznych, zabytkowych parków, stanowisk archeologicznych itp. w celu zachowania ich i uniknięcia ewentualnych wysokich nakładów koniecznych w przypadku przeprowadzenia większego remontu.
Konserwację przeprowadza się po dokładnym zinwentaryzowaniu obiektu, przeprowadzeniu prac archiwalnych, historycznych i badań techniczno-naukowych mających na celu ustalenie stanu dzieła, zakresu prac, wybraniu odpowiedniej metody itp. Badania pozwalają na wykonanie restauracji a nawet rekonstrukcji brakujących elementów przy jednoczesnym usunięciu późniejszych naleciałości. Podstawowym celem konserwacji jest utrwalenie oryginalnych fragmentów zabytku i ich zabezpieczenie przed dalszą degradacją w przyszłości. Konserwatorzy w zależności od potrzeb podejmują działania:
- chemiczne, które przywracają równowagę kwasową obiektu, usuwają mikroorganizmy, przywracają pierwotny wygląd zabytku i wzmacniają jego strukturę
- fizyczne, które np. promieniami rentgena usuwają szkodliwe mikroorganizmy, wzmacniają np. przez nasycenie roztworami żywic strukturę obiektu, osuszają lub nawilżają obiekt
- artystyczne, które polegają na uzupełnianiu drobnych ubytków, kitowaniu, punktowaniu oraz wykonywaniu retuszy i rekonstrukcji.
W rozumieniu przyjętym w obowiązującej w naszym kraju Ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 23 lipca 2003 r. „ochrona zabytków” oznacza działania organów administracji publicznych podejmowane w celu:
- zapewnienia warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie
- zapobiegania zjawiskom niepożądanym: niszczeniu i niewłaściwemu korzystaniu z zabytków, ich kradzieżom, zaginięciom, nielegalnemu wywozowi za granicę
- kontrolowania stanu zachowania i przeznaczenia zabytków
- uwzględniania zadań ochronnych w procesie planowania, zagospodarowania przestrzennego oraz kształtowania środowiska
Ustawa odróżnia ochronę zabytków, która ma być sprawowana przez organy państwowe oraz opiekę nad zabytkami, sprawowaną przez właścicieli i użytkowników zabytków.
W tym dniu warto przypomnieć sprawującym pieczę nad zabytkami, że z punktu widzenia osób zainteresowanych historią i zwiedzaniem ważne jest też odpowiednie oznakowanie oraz tablice informacyjne umieszczone w widocznych dla zwiedzających miejscach.
W Polsce ideą obchodów jest zaprezentowanie zabytków mających szczególne znaczenie dla dziedzictwa światowego i wielokulturowości w naszym kraju oraz nagrodzenie osób, które w szczególny sposób przyczyniły się do ochrony zabytków z różnych dziedzin.
Według Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, „zabytkiem” nazywać można rzecz (nieruchomość, np. budynek, cmentarz lub krajobraz kulturowy albo rzecz ruchomą, np. dzieło sztuki użytkowej, obraz, rzeźbę, znalezisko archeologiczne) lub zespół rzeczy, które są dziełem człowieka lub są związane z jego działalnością i stanowią świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, a które powinny być zachowane ze względu na swoją wartość artystyczną, naukową i historyczną. Obiekty takie wpisane są do rejestru zabytków prowadzonego przez wojewódzkiego konserwatora zabytków i podlegają ochronie prawnej.
Formami ochrony prawnej zabytków są: wpisy do rejestru zabytków, uznanie za pomnik historii, utworzenie parku kulturowego lub ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Zasadniczo wszystkie zabytki uważa się za równie cenne, chociaż zabytki mające wyjątkową wartość Prezydent może uznać za pomniki historii, a niektóre z nich, które z kolei uważane są za najbardziej wartościowe, mogą znaleźć się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
Określenie „zabytek” może dotyczyć również przyrody - oznacza wówczas szczególnie cenne drzewo, grupę drzew lub głaz narzutowy. Wszystkie zabytki obejmujące dziedziny: budownictwa, rzemiosła, sztuki, archeologii i przyrody stanowią zasoby dziedzictwa kulturowego.
Na czym polega konserwacja zabytków?
Konserwacja zabytków to zespół stałych i systematycznych działań, które mają na celu utrzymanie obiektu zabytkowego w dobrym stanie technicznym. Polega na zabezpieczaniu dzieł sztuki: obrazów, rzeźb, wyrobów rzemiosła a także obiektów architektonicznych, całych zespołów urbanistycznych, zabytkowych parków, stanowisk archeologicznych itp. w celu zachowania ich i uniknięcia ewentualnych wysokich nakładów koniecznych w przypadku przeprowadzenia większego remontu.
Konserwację przeprowadza się po dokładnym zinwentaryzowaniu obiektu, przeprowadzeniu prac archiwalnych, historycznych i badań techniczno-naukowych mających na celu ustalenie stanu dzieła, zakresu prac, wybraniu odpowiedniej metody itp. Badania pozwalają na wykonanie restauracji a nawet rekonstrukcji brakujących elementów przy jednoczesnym usunięciu późniejszych naleciałości. Podstawowym celem konserwacji jest utrwalenie oryginalnych fragmentów zabytku i ich zabezpieczenie przed dalszą degradacją w przyszłości. Konserwatorzy w zależności od potrzeb podejmują działania:
- chemiczne, które przywracają równowagę kwasową obiektu, usuwają mikroorganizmy, przywracają pierwotny wygląd zabytku i wzmacniają jego strukturę
- fizyczne, które np. promieniami rentgena usuwają szkodliwe mikroorganizmy, wzmacniają np. przez nasycenie roztworami żywic strukturę obiektu, osuszają lub nawilżają obiekt
- artystyczne, które polegają na uzupełnianiu drobnych ubytków, kitowaniu, punktowaniu oraz wykonywaniu retuszy i rekonstrukcji.
W rozumieniu przyjętym w obowiązującej w naszym kraju Ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 23 lipca 2003 r. „ochrona zabytków” oznacza działania organów administracji publicznych podejmowane w celu:
- zapewnienia warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie
- zapobiegania zjawiskom niepożądanym: niszczeniu i niewłaściwemu korzystaniu z zabytków, ich kradzieżom, zaginięciom, nielegalnemu wywozowi za granicę
- kontrolowania stanu zachowania i przeznaczenia zabytków
- uwzględniania zadań ochronnych w procesie planowania, zagospodarowania przestrzennego oraz kształtowania środowiska
Ustawa odróżnia ochronę zabytków, która ma być sprawowana przez organy państwowe oraz opiekę nad zabytkami, sprawowaną przez właścicieli i użytkowników zabytków.
W tym dniu warto przypomnieć sprawującym pieczę nad zabytkami, że z punktu widzenia osób zainteresowanych historią i zwiedzaniem ważne jest też odpowiednie oznakowanie oraz tablice informacyjne umieszczone w widocznych dla zwiedzających miejscach.
mk