W ramach realizacji projektu „Digitalizacja, opracowanie i udostępnianie starodruków Biblioteki Elbląskiej” opracowanych i udostępnionych zostało 197 poloników z XVIII w. zeskanowanych w latach 2014–2018. Tematyka druków związana jest głownie z historią, teologią, prawem i politologią, matematyką i medycyną. Uzupełniliśmy tym samych dotychczasową kolekcję poloników dostępnych na stronach Elbląskiej Biblioteki Cyfrowej, obecnie liczącą około 2 tys. druków.
W Bibliotece Elbląskiej trwają prace związane z realizacją projektu „Digitalizacja, opracowanie i udostępnianie starodruków Biblioteki Elbląskiej”, w ramach którego w okresie 2019–2020 wyselekcjonowane zbiory elbląskiej książnicy wchodzące w skład Narodowego Zasobu Bibliotecznego zostaną zeskanowane, opracowane, zarchiwizowane i udostępnione na stronie Elbląskiej Biblioteki Cyfrowej w domenie publicznej. Wśród zbiorów polonika z XVIII wieku.
Oto kilka przykładów udostępnionych poloników:
Nowy i stary kalendarz gwiazd, sztuk i historii zestawiony dla miasta Gdańska i okolicznych ziem (sygnatura: Pol.8.II.4793) autorstwa Ernesta Uranophilusa, czyli Constantina Gabriela Heckera (1670–1721) na rok 1720. Oprócz typowych tablic astronomicznych kalendarze zawiera recepty na liczne leki, a ponadto ciekawostki historyczne. W rozdziale czwartym autor zamieszcza historyjkę o zawarciu paktu diabelskiego. Na ostatnich kartach kalendarza zamieszczono terminarz jarmarków i targów w Prusach.
Kolejny kalendarz domowy (sygnatura: Pol.8.II.4792.1) na jubileuszowy rok 1700 autorstwa profesora matematyki Paula Patera, nauczającego w Gimnazjach Akademickich w Toruniu oraz w Gdańsku. Druk jest dedykowany burmistrzom i rajcom miasta Malborka, w którym to wiosną 1699 r. zaobserwowano niezwykłe zjawisko astronomiczne, tj. trzy słońca. W przedmowie autor zwraca się do patronów, tj. włodarzy Malborka z podziękowaniem za przypomnienie tego zjawiska, które pragnie wyjaśnić w niniejszym kalendarzu i zinterpretować, co oznacza ono dla miasta Malborka. Druk zawiera różnorodną treść o charakterze ciekawostek i porad, np. przepisy na różnokolorowy atrament, nalewkę z czarnego bzu, sposoby na bóle głowy i zębów. W kalendarzu gdańskim (sygnatura: Pol.8.II.4792.2) motywem przewodnim jest opowieść o diabelskich posłańcach oraz nadzwyczajnych zjawiskach pogodowych.
Wśród opublikowanych druków znajdują się też ogłoszenia. Jedno z nich (sygnatura: Pol.8.III.733) wydane przez rektora i radę Uniwersytetu w Wittemberdze wzywa studentów do niezakłócania ciszy nocnej oraz do nienaruszania porządku w kościołach np. przez siadanie w ławkach przeznaczonych dla kobiet. Dekret grozi, że winni tych wykroczeń będą relegowani z uniwersytetu z zakazem uzyskania w przyszłości beneficjów świeckich i duchownych.
W dysertacji o druku i typografii (sygnatura: Pol.8.II.2663) przedstawiona jest historia wynalazku druku, kwestie dotyczące czcionek, prasy, farby drukarskiej oraz przygotowania papieru w dawniejszych czasach. Mowa jest również o różnicach między czcionkami i o różnych nazwach dla krojów pisma z licznymi przykładami.
Druk okolicznościowy (sygnatura: Pol.8.II.377) związany z obchodami trzechsetnej rocznicy wynalezienia druku dedykowany patrycjatowi Elbląga. W pierwszej części znajduje się łacińska przemowa Georga Daniela Seylera (1686–1745), wygłoszona wobec patrycjatu oraz młodzieży z Gimnazjum Elbląskiego, mówiąca o sztuce drukarskiej w Imperium Osmańskim. Seyler wyjaśnia, że islam był zawsze wrogi drukowi, ale sekretne oficyny prowadzone przez Żydów miały pojawić się w Konstantynopolu już w XV wieku. Oficjalnie jednak wynalazek druku był odrzucany przez Turków (np. sułtan Mustafa I miał rozkazać wrzucić do morza prasę drukarską z czcionkami arabskimi ofiarowaną mu przez Republikę Wenecką). Następnie opowiada o pierwszej jawnie działającej drukarni w Stambule założonej w 1728 przez węgierskiego konwertytę na islam (ma na myśli İbrahima Müteferrikę, którego nie wymienia z imienia). Następnie druk zawiera tekst sztuki wystawionej przez uczniów Gimnazjum Elbląskiego (aktorzy wymienieni są z imienia). Pierwszy akt dzieje się w XV w. i pokazuje reakcje ludzi na nowy wynalazek druku. Trzeci akt przedstawia użyteczność druku, zwłaszcza w kościele i w szkole.
Dzieło historyczne (sygnatura: Pol.8.II.2077) poświęcone postaci Giulia Caesara Vaniniego, słynnego ateisty skazanego przez inkwizycję na śmierć w Tuluzie w 1619 r. Praca nie jest jednak biografią historyczną, ale ostrą krytyką ateizmu i wszelkich ateistycznych argumentów przeciw religii wysuwanych w swoich pismach przez Vaniniego. Praca historyczna (sygnatura: Pol.8.II.1199) o wielkim mistrzu krzyżackim w latach 1240–1244, Gerhardzie von Malbergu (ok.1200–1244). Dysertacje historyczne (sygnatury: Pol.8.II.1195-3; Pol.8.II.1195-2) o mistrzach Zakonu Krzyżackiego, m.in. Konradzie von Wallenrode (1391–1393), Konradzie von Jungingen (1393–1407), Ulrichu von Jungingen (1407–1410). Dysertacje opierają się na średniowiecznych źródłach łacińskich i niemieckich i obszernie je cytują.
Edykt wydany w Saksonii (sygnatura: Pol.8.III.718a) dotyczący zakazu prywatnej zemsty oraz naruszania pokoju publicznego przez osoby szlachetnie urodzone i im podległe. Trzy pierwsze punkty dotyczą kar za zniesławienie i obrazę oraz okoliczności, które mogą wpłynąć za surowszą karę za te wykroczenia. Punkty od 4 do 8 dotyczą różnych form fizycznej napaści, od uderzenia kogoś po zorganizowanie napaści. Punkt 9 mówi, w jaki sposób osoba obrażona lub napadnięta powinna złożyć skargę. Punkty, od 10 do 27 dotyczą pojedynków i wyznaczają kary za wyzywanie na pojedynek, za ucieczkę po wyzwaniu na pojedynek, za przyjęcie wyzwania i stanięcie do pojedynku, za zabicie lub zranienie kogoś w pojedynku, za ukrywanie osób, które uciekły po odbyciu pojedynku, za pomaganie i przypatrywanie się pojedynkom. Ostatni punkt mówi o karze śmierci (mieczem – jeśli osoba jest szlachetnie urodzona, przez powieszenie – jeśli jest niskiego stanu) dla tych, którzy dokonali morderstwa z premedytacją.
Całkowity koszt projektu to 181 074 zł
Projekt dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach programu Kultura cyfrowa 2019.
----- artykuł sponsorowany -----