- Zawsze, gdy w jakiś sposób mam styczność z przeszłością, czy to za pomocą filmów, czy zdjęć, mam poczucie, że nie uda mi się bardziej zbliżyć do konceptu wehikułu czasu. Fakt, że mogę za pomocą kilku kliknięć zobaczyć, jak wyglądały ulice danego miasta sto lat temu (lub więcej!) i że mogę ujrzeć twarze osób, które wtedy tymi ulicami przemierzały, nigdy nie staje się mniej fascynujący – pisze Łukasz Budnik, elblążanin, pasjonat historii miasta i redaktor naczelny portalu film.org.pl. Zobacz porównanie zdjęć z 1998 i 2022 roku.
Szukając staroci
Wszystko to tyczy się naturalnie także zdjęć Elbląga. Ci, którzy są choć trochę zaznajomieni z historią miasta, doskonale wiedzą, jak bardzo zmieniło się ono po 1945 roku. Stąd możliwość porównania sobie, jak wyglądały konkretne lokacje wtedy, a jak wyglądają teraz, jest nieoceniona. Lata temu dostęp do archiwalnych zdjęć był zresztą znacznie bardziej ograniczony niż obecnie, gdy istnieją w sieci takie miejsca, jak grupa Zdjęcia Elbląga na Facebooku, gdzie mieszkańcy dzielą się swoimi archiwalnymi fotografiami z albumów rodzinnych. Wygląda więc na to, że w kolejnych miesiącach i latach będzie nam dane odkryć jeszcze wiele perełek.
Warto zauważyć, że nie mniej ciekawe od wertowania fotografii sprzed wieku jest oglądanie zdjęć oddalonych „tylko” o 30-40 lat wstecz. Nie jest to być może ten sam abstrakcyjny wręcz poziom zmian, lecz miasto zmieniło się na tyle, że wciąż robią one wrażenie, pozytywne lub negatywne, w zależności od odczuć danej osoby. Sam urodziłem się na początku lat 90. i z niemałą ciekawością sprawdzam, jak na początku mojego życia wyglądały miejsca, którymi dziś przechadzam się niemal codziennie.
Inny Elbląg
Dlatego z tak dużą ekscytacją podszedłem do odkrycia w postaci zdjęć lotniczych z 1998 roku, które odnaleźć można w elbląskim Systemie Informacji Przestrzennej. Wystarczy odznaczyć wszystko oprócz wiersza „Ortofotomapy”, wybrać jedną z nich i cieszyć się możliwością obejrzenia z góry całego Elbląga sprzed 25 lat. Taki widok naturalnie nie da nam opcji szczegółowego wglądu w konkretne zakamarki z poziomu ulicy (na Streetview mieliśmy wówczas jeszcze trochę poczekać), ale i tak stanowi doskonałą okazję do tego, by „przespacerować się” ulicami Elbląga z 1998 roku i porównać sobie kolejne ujęcia ze współczesnymi, datowanymi na 2022 rok.
Po tym, jak sam przejrzałem zdjęcia sprzed lat, zestawiłem kilka fragmentów z najświeższymi dostępnymi i udostępniłem na wspomnianej powyżej grupie na Facebooku. Kilka komentarzy zahaczyło o podobny temat. Od czasu 1998 roku z miasta zniknęło sporo zieleni, którą zastąpiły parkingi, budynki i ulice. Rzeczywiście, porównanie obszarów takich, jak Stare Miasto, Teatralna czy skrzyżowanie róg Ogólnej i Pułkownika Dąbka (gdzie dziś stoi centrum handlowe) nie zostawia złudzeń w tej kwestii: ulice Elbląga są dziś bardziej pokryte budynkami niż zielenią (choć tereny parków w zasadzie nie uległy zmianie). Sam sporo uwagi poświęciłem nieistniejącym już budowlom, z których niektóre pamiętam bardzo dobrze (choćby dlatego, że często mijałem je podczas spacerów do babci), inne jak przez mgłę, a inne mam całkowite zatarte w pamięci.
Spacerkiem do 1998
I tak, przykładowo, wycieczka wspomnianą ulicą Płk. Dąbka na zdjęciach z 1998 roku daje zupełnie inny obraz tej ulicy. W miejscu, w którym dziś biegnie jezdnia, stoją kamienice, stacja benzynowa na skrzyżowaniu z Pionierską jeszcze nie istnieje, a tereny za Wiślicką to w zasadzie pole. Podobnie przy Teatralnej, w miejscu, w którym dziś przechodzimy na pasach do galerii handlowej, 25 lat temu stały domy otoczone drzewami, obok których mogliśmy przejść na targowisko potocznie nazywane „ruskim rynkiem”, kojarzące mi się głównie z kupowaniem gier na kultowego Pegazusa. Przy Żeromskiego, gdzie stoi kolejne centrum handlowe i stacja paliw, w latach 90. były jeszcze tereny rzeźni. Przed Pomnikiem Odrodzenia przy placu Konstytucji faktycznie znajdował się jeszcze plac, a tuż obok stał budynek kina Syrena. Na dachu hali przy Grunwaldzkiej dostrzec można wielki napis KAZAMATY. Przy Placu Grunwaldzkim i Oboźnej stoi wyburzona już dziś przedwojenna zabudowa. Stary Rynek to przestrzeń, na której stoją zaparkowane wzdłuż auta. Cmentarz Dębica zajmuje niemal dwa razy mniejszy teren niż teraz. Minęło 25 lat. Tylko i aż.
Będę kontynuował takie wyprawy w przeszłość, czy to na zdjęciach lotniczych, czy zagłębiając się w kolejne zakamarki miasta, bo jak wspomniałem na wstępie, takie podróże w czasie nigdy nie stają się mniej fascynujące, gdy próbujemy się osadzić myślami w przeszłości. Spojrzenie na to, jak wyglądał Elbląg, gdy dopiero zaczynałem podstawówkę, było dla mnie przeżyciem tak nostalgicznym, jak i dającym okazję do nowych odkryć, a przy okazji utwierdziło mnie w przekonaniu, jak związany jestem z tym miastem i jak dużo wspomnień i sentymentu się z nim wiąże. Spróbujcie sami.
