W dzisiejszym odcinku naszego cyklu przenosimy się do gminy Susz, która należała do województwa elbląskiego w latach 1975-98. O ciekawostkach związanych z miejscowościami Baloszyce i Januszewo opowiada Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK.
Bałoszyce
Po raz pierwszy w źródłach pisanych wieś pojawiła się w 1316 r., powstała jednak znacznie wcześniej, ale dokładna data jej założenia nie jest znana. Wzmianka dotyczy kościoła, który został zniszczony w czasie wojen polsko-krzyżackich. Nowa świątynia powstała w XVII w. i jest to obecnie kościół pw. Świętej Rodziny, przebudowano go w XIX w.
W 1466 r. w Bałoszycach założono folwark. W 1532 r. był on własnością bp. Georga von Polenza, który pobudował tu pałac. W 1683 r. majątek nabył graf von Brunneck. W XVIII w. feldmarszałek Manfred von Brunneck rozbudował kościół (powstała dzwonnica), pobudował też szkołę.
W 1850 r. architekt Luis Runge na polecenie Karola Otto von Brunnecka przebudował pałac. Karol pobudował również cegielnię, gorzelnię i młyn parowy.
Zniszczony w czasie działań wojennych pałac odbudowano w latach 70. XX w., obecnie mieści się tu hotel. Do zabytków zalicza się również dawny park.
Bałoszyce do 1945 r. nosiły nazwę Gross Bellschwitz.
Januszewo
To wieś położona w pobliżu jeziora o tej samej nazwie. Powstała na terenie dawnego pruskiego grodu warownego oraz osady należących do plemienia Pomezanów. Była tam Puszcza Pruska, w późniejszych latach nazwana Puszczą Siemiańską.
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1312 r. Osadę założyła kapituła pomezańska i w 1362 r. wystawiła akt lokacyjny na prawie chełmińskim. Akt ten wspomina o nadaniu miejscowemu kościołowi 4 włók ziemi, czyli świątynia musiała istnieć przed tym terminem. Kościół został zniszczony w XV w. i już nie został odbudowany.
W XVII w. wieś była własnością rodu von Auerswald. Pobudowali oni tu dwukondygnacyjny pałac i otoczyli go parkiem. Kolejne rody, właściciele wsi, przebudowywały ten obiekt, dostosowując go do swych potrzeb.
W XVIII w. Januszewo nabył niejaki Ostrowski, polski szlachcic herbu Topór. Pobudował obejścia dworskie, kuźnię, cegielnię oraz budynek szkolny.
Na początku XIX w. właścicielem został Karl Wilhelm von Besser. Zaś w 1873 r. nowym właścicielem Januszewa i okolic został Elard von Oldenburg-Januschau (1855-18933), w latach 1898-1910 i 1930-1933 poseł do Reichstagu. Założył tu hodowle owiec rasy merynos.
W 1937 r. właścicielem Januszewa został Heinfried von Lehndorf (1909-1944), wnuk grafa noszącego to samo imię i nazwisko (właściciela Sztynortu) i Marii von Oldenburg. Von Lehndorf został stracony w 1944 r. za udział w zamachu na Hitlera w Wilczym Szańcu.
Po 1945 r. w majątku powstał PGR, a w pałacu zaistniała szkoła, klub rolnika oraz mieszkania dla pracowników PGR-uu. W latach 70. XX w. PGR przekształcono w Zakład Hodowli Zarodowej. Podjęto też prace nad remontem zabytkowego obiektu, przerwano je w 1994 r. Kolejnym właścicielem pałacu w latach 90. została spółka meblowa z Malborka, a pałac uległ dalszej dewastacji. Obecnie jest to własność prywatna.
Do innych zabytków Januszewa, oprócz ruin dawnego pałacu, zaliczamy: park krajobrazowy z XIX w., budynek gospodarczy, kaplicę z XIX w budynku dawnej kuźni, dzwonnicę cmentarną z 1764 r.
Do 1945 r. wieś nosiła miano Januschau, po tym czasie została spolszczona.