Przygotowania do transportowej rewolucji

Plan zrównoważonej mobilności miejskiej (z języka angielskiego SUMP - Sustainable Urban Mobility Plans) jest „kompleksowym dokumentem rangi strategicznej, opracowanym fakultatywnie i wdrażanym przez władze miasta oraz podmioty zaangażowane w realizację polityki transportowej. Jest to narzędzie ułatwiające planowanie, uwzględniające szerszy kontekst funkcjonowania miasta i perspektywę długookresową. SUMP określa zestaw działań, które mają w efektywny sposób pomóc w rozwiązaniu problemów transportowych i w zrównoważony sposób zaspokoić potrzeby przemieszczania się ludzi i towarów w miastach. Główną ideą SUMP jest dążenie do stworzenia zrównoważonego systemu mobilności miejskiej.” - możemy przeczytać na stronie internetowej Ministerstwa Infrastruktury

Nad takim dokumentem stworzonym, dla Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Elbląga będą na grudniowej sesji (23 grudnia) głosować elbląscy radni. Przypomnijmy, że w skład MOF Elbląg wchodzą: Elbląg, powiat elbląski oraz gminy: Elbląg, Gronowo Elbląskie, Markusy, Milejewo, Młynary, Pasłęk, Tolkmicko. Takie dokumenty funkcjonują już w innych miastach w Polsce, ich uchwalenie ma ułatwić pozyskiwanie środków z funduszy unijnych.

W analizie zauważono, że liczba mieszkańców Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Elbląg spadła w latach 2013-2024 o 8 procent. W ubiegłym roku liczba mieszkańców tego obszaru wyniosła 159 670 osób. W kolejnych latach autorzy przewidują dalszy spadek. W 2035 r. - do 143 213 osób, w 2045 r. - do 128 893 osób. Zwiększać się będzie średni wiek mieszkańca na korzyść osób w wieku poprodukcyjnym. Dotychczas podstawowym środkiem transportu na obszarze MOF Elbląg był własny samochód. W mieście Elbląg ze względu na rozwinięty system komunikacji zbiorowej, w większym stopniu niż na pozostałym obszarze mieszkańcy korzystają z tej formy przemieszczania się.

Z badań preferencji transportowych w 2024 r. wynika że dla 59 proc. mieszkańców MOF samochód jest podstawowym środkiem komunikacji. Drugie miejsce (19 proc.) zajmuje ruch pieszy, dopiero na trzecim wskazano transport zbiorowy (14 proc.). 7 proc. mieszkańców wybiera rower, inny środek transportu wskazało 1 proc. ankietowanych.

Jaka przyszłość?

W planie przedstawiono trzy scenariusze dotyczące rozwoju transportu na obszarze elbląskiego MOF.

W scenariuszu podstawowym mamy do czynienia ze wzrostem transportu indywidualnego z 59 proc. w 2024 r. poprzez 67 proc. w 2024 r. do 72 proc. pięć lat później. Inne sposoby transportu zanotowały spadek: ruch pieszy z 19 proc. (2024 r.) do 11 proc. (2045 r.), ruch rowerowy z 7 proc. do 5 proc., transport zbiorowy z 14 proc. do 10 proc. „Realizacja tego scenariusza przyczyni się m.in. do: zmniejszenia poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego; dalszej suburbanizacji; wydłużania czasu podróży i wyczerpywania przepustowości układu komunikacyjnego; pogorszenia jakości publicznego transportu zbiorowego i zmniejszenia liczby kursów; ograniczenia dostępności transportowej; kilkunastoprocentowego zwiększenia średniej emisji zanieczyszczeń pochodzących od spalin (NO, NO2, CO, HC) i PM oraz zwiększenia emisji hałasu na głównych korytarzach transportowych.” - napisali autorzy raportu.

Po drugiej stronie jest scenariusz rozwojowy zakładający spadek udziału transportu samochodowego do 48 proc. w 2045 r. Inne formy zanotowałyby wzrost: ruch pieszy do 21 proc., transport zbiorowy do 16 proc., rower do 12 proc. i inne formy do 3 proc. To z kolei zdaniem autorów planu przyczyni się do zwiększenia liczby podróży pieszych i rowerowych, zwiększenia poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego, skrócenia czasu podróży i zachowania przepustowości układu komunikacyjnego, poprawy oferty, dostępności i jakości publicznego transportu zbiorowego, integracji transportu zbiorowego, kilkunastoprocentowego zmniejszenia średniej emisji zanieczyszczeń pochodzących od spalin (NO, NO2, CO, HC) i PM oraz zmniejszenie emisji hałasu na głównych korytarzach transportowych.

Swoistym kompromisem jest scenariusz realistyczny zakładający mniejszy niż rozwojowy spadek transportu samochodowego (do 54 proc. w 2045 r.) przy niewielkim wzroście korzystania z innych form: transport zbiorowy wzrósłby do 15 proc., ruch pieszy do 20 proc., ruch rowerowy do 9 proc. i inny do 2 proc. Skutki byłyby podobne jak w przypadku scenariusza rozwojowego.

Celem wprowadzenia zmian byłoby poprawa dostępności komunikacyjnej, rozwój mobilności aktywnej i transportu zbiorowego oraz poprawa jakości życia mieszkańców.

Mieszkańcy chcą parkingów, a powinno być odwrotnie

Jednym z problemów ujętych w projekcie elbląskiego planu jest niewystarczająca, zdaniem mieszkańców, liczba miejsc parkingowych dla samochodów. „W ramach przeprowadzonych badań wśród mieszkańców Obszaru Funkcjonalnego Elbląga zdecydowana większość respondentów, bo aż ok. 72% posiada samochód do codziennej, samodzielnej dyspozycji. Aż 58% respondentów zauważa problemy z parkowaniem na obszarze objętym planem. Odpowiedzi ankietowanych na to pytanie wskazują na potrzebę podjęcia działań związanych z polityką parkingową. Niemniej, oczekiwania społeczne związane ze wzrostem liczby dostępnych miejsc postojowych, nie rozwiążą problemu dostępności i parkowania w atrakcyjnych lokalizacjach u celów podróży.” - czytamy w planie.

Warto jednak podkreślić, że autorzy nie widzą rozwiązania tego problemu w budowaniu kolejnych miejsc parkingowych, a raczej w przekonaniu użytkowników do alternatywnych środków komunikacji. Zwrócono uwagę m.in. na konieczność ułatwienia ruchu pieszego i rowerowego.

„Tworzona infrastruktura piesza powinna wpisywać się w założenie 8−80 (dostosowana do korzystania przez 8-latka i 80-latka). Ponadto powinno się niwelować miejsca parkingowe na chodnikach (włącznie z zakazem parkowania na nich i egzekwowaniem zakazu). Podnoszenie bezpieczeństwa pieszych powinno odbywać się również poprzez odpowiednie doświetlanie przejść dla pieszych.” - twierdzą autorzy planu. Z kolei o rozwoju transportu rowerowego napisali tak:

„Sieć dróg rowerowych nie tworzy spójnego systemu rowerowego dla całego MOF Elbląga. Brakuje opracowania dokumentów planistycznych, np. planu sieci dróg i ścieżek rowerowych dla obszaru MOF Elbląga, które pokazałyby koncepcję docelowej sieci dróg i ścieżek rowerowych. (…) Analizy przeprowadzone na obszarze MOF Elbląga wskazały także na niezadowalający stan systemu dróg rowerowych, ogólny brak kultury jazdy uczestników ruchu, ograniczenia związane z dużymi odległościami do pokonania. Z drugiej strony zidentyfikowano wzrost znaczenia aktywności fizycznej wśród mieszkańców oraz duży potencjał ruchu rowerowego w poprawie jakości powietrza czy też ekonomiczne walory wyboru roweru jako środka transportu.” - czytamy w planie.

Węzły przesiadkowe

Dużą rolę odgrywa też komunikacja zbiorowa. Także kolejowa wzdłuż linii łączącej Elbląg z Malborkiem jak i Olsztyn z Bogaczewem, która byłaby kręgosłupem w zakresie zewnętrznych powiązań transportowych. Zdaniem autorów planu warto wykorzystać przystanki kolejowe jako lokalne węzły przesiadkowe. Te mogłyby powstać także w rejonie pętli tramwajowych w Elblągu oraz w rejonie węzłów dróg ekspresowych w Elblągu oraz MOF Elbląga. W ten sposób podróżni spoza obszaru MOF mogliby bezproblemowo korzystać z innych niż samochody środków komunikacji.

„Warto przy okazji tworzenia węzłów przesiadkowych uwzględnić ww. zapisy zarówno dot. kwestii technicznych (budowy przestrzennej węzła – generalnie, im mniejszy węzeł, tym lepszy), jak i niezbędnego wyposażenia, które wpływa na poprawę komfortu i bezpieczeństwa samej przesiadki, umożliwiając jednocześnie korzystanie z dodatkowych usług np. handlowo-logistycznych.” - zaznaczyli autorzy planu.

Najbardziej popularnym sposobem komunikacji na obszarze MOF jest własny samochód. Wynika to charakteru codziennych podróży, przyzwyczajenia mieszkańców oraz słabo rozwiniętego systemu komunikacji zbiorowej. Warto zwrócić uwagę, ze w wielu miejscowościach leżących na obszarze MOF samochód jest jedyną dostępna formą transportu.

Autorzy zauważyli też możliwość stworzenia tzw. „obszarów, miejscowości piętnastominutowych”, gdzie w kwadrans na piechotę lub na rowerze można dotrzeć do lokalnych centrów. Zwrócono też uwagę na poziom bezpieczeństwa na drogach obszaru funkcjonalnego. Generalnie: drogi stają się coraz bezpieczniejsze.

Propozycje

Działania, jakie proponują wdrożyć autorzy planu, to m.in. uspokajanie ruchu w ścisłym centrum miast poprzez wdrażanie rozwiązań takich jak np. strefy tempo 30, organizację ruchu lub narzędzia polityki parkingowej; modernizacja układu drogowego pod kątem potrzeb transportu zbiorowego i mobilności aktywnej; organizacja gminnych oraz międzygminnych przewozów pasażerskich o charakterze użyteczności publicznej; audyt efektywności transportu zbiorowego i podjęcie działań organizacyjnych i taryfowych dla zwiększenia liczby pasażerów; zawieranie porozumień gminnych i powiatowo-gminnych w celu organizacji transportu.

Plan zrównoważonej mobilności miejskiej dla Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Elbląg 2035+.opracował zespół w składzie mgr inż. Maciej Gabory - kierownik zespołu (Kompleksowe usługi doradcze Maciej Gabory), dr inż. Maciej Michnej - (konsultant z Politechniki Krakowskiej) mgr Anna Rutka - konsultant, mgr Paweł Guzek – konsultant, mgr inż. Tomasz Zwoliński - konsultacje merytoryczne z belgijskiej firmy Ramboll Management Consulting. Projekt był realizowany jest konsorcjum KPMG, którego liderem był Valdani Vicari & Associati (VVA), a podwykonawcą Ramboll Management Consulting.

Elbląg jest jednym z 15 miast w Polsce, które skorzystały z tego projektu, dofinansowanego z funduszy unijnych. Ten dokument jest niezbędny, by ubiegać się o środki unijne na konkretne inwestycje związane z rozwiązaniami transportowymi w miastach i regionach.