20 września 2005 r. weszła w życie ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych. Ustawa została wprowadzona do polskiego systemu prawnego niejako w pogoni za standardami europejskimi.
Większość krajów europy zachodniej posiada tego typu instytucje od lat 70. ubiegłego wieku. Polska jako kraj należący do Unii Europejskiej została zobowiązana do ujednolicenia zasad państwowej kompensaty przysługującej ofiarom przestępstw z zasadami panującymi w krajach członkowskich.
Tak więc kompensatę przyznaje się w stosunku do przestępstw popełnionych na terytorium RP nie tylko w stosunku do obywatela naszego kraju, ale i wobec obywateli innych państw członkowskich UE. Ustawa określa również zasady współpracy między organami polskiego wymiaru sprawiedliwości z ich odpowiednikami w krajach UE.
Za co?
Ustawa wyraźnie określa, że kompensata przysługuje osobom, które wskutek przestępstwa umyślnego, popełnionego z użyciem przemocy, poniosła śmierć albo doznała naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia określonych w art. 156 § 1 i art. 157 k.k. Przy czym odszkodowania może dochodzić nie tylko ofiara, ale i osoba dla niej najbliższa, czyli małżonek lub osoba pozostająca z ofiarą we wspólnym pożyciu, wstępny, zstępny, osoba pozostającą w stosunku przysposobienia, jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa osoby te pozostawały na utrzymaniu ofiary, która poniosła śmierć na skutek przestępstwa.
Ile?
Kompensata może być przyznana w kwocie pokrywającej wyłącznie utracone zarobki lub inne środki utrzymania, koszty leczenia i koszty pogrzebu - jeżeli są wynikiem popełnionego przestępstwa. Poza tym kompensata jest uprawnieniem subsydiarnym, co oznacza, że należy się tylko wtedy i w takiej mierze, w jakiej ofierze lub osobom uprawnionym nie udało się uzyskać środków na pokrycie wyżej wymienionych kosztów z innych źródeł jak np. z tytułu ubezpieczenia czy pomocy społecznej.
Ustawodawca najwyraźniej dostosował maksymalną sumę kompensaty do kondycji finansowej państwa, ustalając ją na poziomie 12 tys. zł. Kompensatę wypłaca Skarb Państwa, który uzyskuje w ten sposób roszczenie zwrotne w stosunku do sprawcy.
Kto, gdzie, kiedy?
Kompensatę przyznaje się na wniosek osoby uprawnionej złożony w ciągu maksymalnie dwóch lat od dnia popełnienia przestępstwa - w sądzie rejonowym okręgu, gdzie doszło do takiego zdarzenia. Stosowny formularz wniosku można otrzymać w prokuraturze okręgowej, właściwej ze względu na miejsce zamieszkania lub stałego pobytu osoby uprawnionej. Prokurator okręgowy jest organem zobowiązanym do udzielania ogólnej pomocy i informacji co do sposobu wypełniania wniosku oraz warunków i możliwości ubiegania się o kompensatę.
Ten sam prokurator pomoże osobie uprawnionej w wypadku, gdy przestępstwo popełnione zostało poza granicami Polski w jednym z krajów członkowskich UE.
Należy zaznaczyć, że kompensata przysługuje niezależnie od tego, czy sprawca przestępstwa został wykryty, oskarżony lub skazany. Przyznanie kompensaty nie wyklucza możliwości dochodzenia odszkodowania od sprawcy na zasadach ogólnych.
Tak więc kompensatę przyznaje się w stosunku do przestępstw popełnionych na terytorium RP nie tylko w stosunku do obywatela naszego kraju, ale i wobec obywateli innych państw członkowskich UE. Ustawa określa również zasady współpracy między organami polskiego wymiaru sprawiedliwości z ich odpowiednikami w krajach UE.
Za co?
Ustawa wyraźnie określa, że kompensata przysługuje osobom, które wskutek przestępstwa umyślnego, popełnionego z użyciem przemocy, poniosła śmierć albo doznała naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia określonych w art. 156 § 1 i art. 157 k.k. Przy czym odszkodowania może dochodzić nie tylko ofiara, ale i osoba dla niej najbliższa, czyli małżonek lub osoba pozostająca z ofiarą we wspólnym pożyciu, wstępny, zstępny, osoba pozostającą w stosunku przysposobienia, jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa osoby te pozostawały na utrzymaniu ofiary, która poniosła śmierć na skutek przestępstwa.
Ile?
Kompensata może być przyznana w kwocie pokrywającej wyłącznie utracone zarobki lub inne środki utrzymania, koszty leczenia i koszty pogrzebu - jeżeli są wynikiem popełnionego przestępstwa. Poza tym kompensata jest uprawnieniem subsydiarnym, co oznacza, że należy się tylko wtedy i w takiej mierze, w jakiej ofierze lub osobom uprawnionym nie udało się uzyskać środków na pokrycie wyżej wymienionych kosztów z innych źródeł jak np. z tytułu ubezpieczenia czy pomocy społecznej.
Ustawodawca najwyraźniej dostosował maksymalną sumę kompensaty do kondycji finansowej państwa, ustalając ją na poziomie 12 tys. zł. Kompensatę wypłaca Skarb Państwa, który uzyskuje w ten sposób roszczenie zwrotne w stosunku do sprawcy.
Kto, gdzie, kiedy?
Kompensatę przyznaje się na wniosek osoby uprawnionej złożony w ciągu maksymalnie dwóch lat od dnia popełnienia przestępstwa - w sądzie rejonowym okręgu, gdzie doszło do takiego zdarzenia. Stosowny formularz wniosku można otrzymać w prokuraturze okręgowej, właściwej ze względu na miejsce zamieszkania lub stałego pobytu osoby uprawnionej. Prokurator okręgowy jest organem zobowiązanym do udzielania ogólnej pomocy i informacji co do sposobu wypełniania wniosku oraz warunków i możliwości ubiegania się o kompensatę.
Ten sam prokurator pomoże osobie uprawnionej w wypadku, gdy przestępstwo popełnione zostało poza granicami Polski w jednym z krajów członkowskich UE.
Należy zaznaczyć, że kompensata przysługuje niezależnie od tego, czy sprawca przestępstwa został wykryty, oskarżony lub skazany. Przyznanie kompensaty nie wyklucza możliwości dochodzenia odszkodowania od sprawcy na zasadach ogólnych.
Wojciech Grynkiewicz – CPF Krislex