Osoby, które kiedykolwiek zaciągały lub planują zaciągnąć kredyt, w pierwszej chwili swoją uwagę kierują na wysokość rat, które są lub będą zobowiązane płacić. Nic w tym dziwnego, ponieważ wysokość raty jest pod wieloma względami kluczowa. Banki, oceniając zdolność kredytową klientów, szacują, jak wysoką ratę będą oni w stanie płacić. Im będzie ona wyższa, tym na wyższy kredyt możemy liczyć.
Ma to szczególne znaczenie podczas ubiegania się o kredyt hipoteczny, gdy w grę wchodzą kwoty rzędu setek tysięcy złotych. Mając ustaloną konkretną wysokość raty, łatwiej jest m.in. planować budżet domowy. Najbardziej pożądana jest więc sytuacja, w której płacona rata pozostałaby niezmienna przez cały okres spłaty kredytu. Czy jest to możliwe?
Co wpływa na wysokość płaconej raty?
Wbrew pozorom nie jest ona zależna od jednej zmiennej. Przy kredytach złotowych udzielanych według zmiennej stopy procentowej jedną z nich jest oczywiście stawka WIBOR – wskaźnik zmieniający się w zależności od poziomu obowiązujących stóp procentowych i nastrojów rynkowych. W ostatnich miesiącach mamy do czynienia z jej znaczącym wzrostem, co odbiło się szczególnie na sytuacji posiadaczy kredytów hipotecznych.
Do tego należy dodać rodzaj oprocentowania kredytu.
– Na rynku funkcjonuje stopa okresowo stała i stopa zmienna. Dotychczas, przy względnie stabilnym poziomie stawek WIBOR, kredytobiorcy w Polsce w większości wybierali tę drugą. Obecnie rośnie zainteresowanie stopą okresowo stałą, która w okresie jej obowiązywania nie zmienia się – niezależnie od poziomu WIBOR-u – co chroni kredytobiorcę przed skutkami jego wzrostu – wskazuje ekspert banku PEKAO.
Poza tym trzeba uwzględnić jeszcze marżę banku oraz ewentualne prowizje i koszty ubezpieczenia kredytu (np. ubezpieczenie niskiego wkładu własnego).
Dla poziomu raty ważne są też kwota kredytu i okres kredytowania. Im wyższa kwota kredytu, tym wyższa rata. Im dłuższy okres kredytowania, tym bieżący poziom raty będzie niższy – co jednak nie jest gwarancją, że w przyszłości raty kredytu nie wzrosną (np. przy wzroście WIBOR-u – w przypadku kredytów o zmiennym oprocentowaniu lub po upływie pierwszego okresu stałego oprocentowania kredytów o okresowo stałej stopie oprocentowania). Należy jednak mieć świadomość, że im dłuższy okres kredytowania, tym większa będzie suma odsetek do spłaty.
W przypadku kredytów walutowych istotnym czynnikiem dla wysokości płaconych rat jest też poziom kursu walutowego, który z czasem się zmienia – więc w przypadku dokonywania spłat kredytów walutowych w złotych i osłabienia się złotego, rata może istotnie wzrosnąć. Obecnie kredyty walutowe są jednak wyjątkiem ze względu na to, że do ich udzielenia wymagane jest uzyskiwanie przeważającej części dochodów w walucie kredytu.
Na zmianę wysokości raty wpływ mają również wnioski składane przez samych klientów
Mamy tu na myśli dwie sytuacje – nadpłatę kredytu lub wydłużenie okresu jego spłaty. Najlepiej przedstawić je na przykładach.
I. Nadpłata kredytu
Pan Jan spłaca kredyt na samochód w wysokości 60 tys. zł. Pozostało mu jeszcze do oddania ok. 50 tys. zł. W międzyczasie sprzedał działkę, przez co ma trochę wolnej gotówki. W porozumieniu z bankiem postanowił nadpłacić kredyt i wpłaca jednorazowo 30 tys. zł. Pan Jan nie żąda skrócenia okresu kredytowania lub żąda nieznacznego skrócenia tego okresu. Bank przelicza w tym przypadku od nowa wysokość zobowiązania i ustala nową, niższą wysokość rat.
Jeśli wraz z nadpłatą kredytu dojdzie do proporcjonalnego skrócenia okresu kredytowania, zmiana wysokości rat będzie mniejsza, ponieważ będzie ona dotyczyła tylko wysokości naliczanych odsetek, a nie części kapitałowej kredytu.
II. Wydłużenie okresu spłaty kredytu
Pani Monika spłaca kredyt hipoteczny przyznany na 20 lat. Na skutek wzrostu wysokości rat zobowiązanie zaczyna jej jednak ciążyć. Zwraca się zatem do banku z wnioskiem o wydłużenie okresu spłaty. Bank wyraża na to zgodę i modyfikuje okres spłaty np. z 20 do 25 lat. Na skutek tej zmiany miesięczna rata obniży się, co będzie sporą ulgą w napiętym dotąd budżecie. Pani Monika powinna jednak pamiętać, że przy wydłużeniu okresu kredytowania zapłaci bankowi w sumie więcej z tytułu spłaty kredytu z odsetkami. Dlatego przed podjęciem decyzji powinna rozważyć jej zalety i wady.
Przed nadpłaceniem kredytu czy wydłużeniem okresu jego spłaty warto też sprawdzić w Taryfie prowizji i opłat, czy za te czynności bank pobiera opłatę, a jeśli tak – to w jakiej wysokości.
Najważniejszymi czynnikami w zakresie wysokości rat są kwota kredytu, okres kredytowania oraz rodzaj oprocentowania (stałe/okresowo stałe/zmienne). Wybierając oprocentowanie zmienne, musimy mieć świadomość, że przy wzroście wskaźnika, na którym to oprocentowanie jest oparte (np. WIBOR), wzrośnie poziom rat kredytu. Wybierając oprocentowanie okresowo stałe, mamy pewność, że w okresie jego obowiązywania (np. w ciągu pierwszych 5 lat), poziom rat kredytu nie ulegnie zmianie. Oprocentowanie okresowo stałe zyskało na popularności w ciągu ostatnich kilku miesięcy. Obecnie banki nie oferują kredytów z oprocentowaniem stałym na cały okres kredytowania, gdy ten okres jest długi.
Wszystko za sprawą serii podwyżek stóp procentowych dokonanych przez Radę Polityki Pieniężnej i oczekiwań rynkowych, które sprawiły, że WIBOR znalazł się na najwyższym poziomie od lat. Wskutek tych decyzji tysiące posiadaczy kredytów o zmiennej stopie procentowej musi płacić znacznie wyższe raty. Szczególnie dotknięci zmianami są posiadacze kredytów mieszkaniowych. Ze względu na wysokie kwoty, z którymi mamy w ich przypadku do czynienia, zmiany wysokości rat są proporcjonalnie wysokie.
Czy oprocentowanie stałe/okresowo stałe ma ograniczenia?
Patrząc pobieżnie na zagrożenie, jakie niesie ze sobą zmienna stopa oprocentowania podczas cyklu podwyżek stóp procentowych, można odnieść wrażenie, że wybór oprocentowania stałego czy okresowo stałego jest rozwiązaniem wszystkich problemów. Czy aby na pewno? Okazuje się, że mimo niewątpliwych zalet, oprocentowanie stałe/okresowo stałe ma również pewne ograniczenia.
Po pierwsze – oprocentowanie okresowo stałe obowiązuje z reguły tylko przez okres 5 lat od chwili zawarcia umowy. Dodatkowo raty kredytu z oprocentowaniem okresowo stałym są zazwyczaj nieco wyższe w chwili zaciągania kredytu od rat kredytu ze zmiennym oprocentowaniem. Z tego powodu w momencie składania wniosku o kredyt klient często będzie miał niższą zdolność kredytową. Tym samym może nie otrzymać finansowania w żądanej kwocie.
Po wygaśnięciu „ochrony” (tzn. po upływie pierwszego okresu, w którym obowiązywało oprocentowanie okresowo stałe) oprocentowanie stanie się zmienne. Jeśli w międzyczasie stopy procentowe wzrosły, nasz kredyt również podrożeje. Możesz jednak ubiegać się o ustalenie stałej raty na kolejny okres. W tym celu skontaktuj się z bankiem.
Trzeba również pamiętać, że w przypadku odwrócenia się trendu na rynku stóp procentowych i serii obniżek, oprocentowanie kredytu o stałej stopie się nie zmieni. To z kolei może oznaczać, że przez pewien okres kredytobiorca będzie płacić raty wyższe, niż gdyby zaciągnął kredyt oprocentowany według zmiennej stopy.
Mając na uwadze, że kredyt na mieszkanie zaciągamy nie na 5, a na kilkadziesiąt lat, każdy okres komfortu psychicznego to ogromny atut kredytu ze stałym oprocentowaniem.
Co to oznacza dla kredytobiorców?
Rata kredytu może się zmieniać w trakcie obowiązywania umowy. Jedynym sposobem na zabezpieczenie swoich interesów w czasie cyklu podwyżek stóp procentowych jest wybór oprocentowania stałego, który jest możliwy zarówno na etapie ubiegania się o kredyt, jak i w trakcie trwania umowy. W drugim przypadku konieczne jest zawarcie z bankiem specjalnego aneksu do umowy.