1 lipca 1949 r. papież Pius XII nałożył ekskomunikę na wszystkich członków partii komunistycznych. Wywołało to głębokie zaniepokojenie wśród członków Egzekutywy Komitetu Powiatowego PZPR w Elblągu. Stwierdzali oni, że papierz (sic!) wydał list do Episkopatu, by jego członkowie „jak najgorzej ustosunkowywali się do pezetpeerowców, że to są komuniści itp”. W tym czasie represje władz komunistycznych wobec księży na terenie całego kraju, jak i powiatu elbląskiego osiągnęły swój zenit. Wystarczy tu wspomnieć tylko postać ks. Pracza-Praczyńskiego, omawianego już przez autora na łamach „Portelu”.
Księża byli traktowani przez władze i szeregowych członków PZPR jako główny przeciwnik polityczny i ideologiczny. Zgodnie z wytycznymi centralnych władz partyjnych, aparat partyjny PZPR na szczeblu wojewódzkim i powiatowym miał zająć postawę ofensywną wobec kleru – realizowano to w ramach - tzw. akcji „W” – ograniczającej wpływy kleru na terenie każdego powiatu.
Papierz (sic!) wydał list do episkopatu, by jak najgorzej ustosunkowywali się do pezetpeerowców
- Podczas posiedzenia Egzekutywy KP PZPR w Elblągu odbytego w dniu 15 lipca 1949 r. tow. Maksymowicz z KW referując sprawę kleru, podkreślił, że papież wydał list do episkopatu, by jak najgorzej ustosunkowywali się do pezetpeerowców, że to są komuniści itp. Odnośnie do rzekomego cudu lubelskiego [Cud lubelski – według kościoła katolickiego wydarzenie o cudownym charakterze, które miało miejsce lubelskiej katedrze 3 lipca 1949 r. Tego dnia w bocznym ołtarzu, pomiędzy kaplicą Najświętszego Sakramentu i prezbiterium na obrazie Matki Boskiej Częstochowskiej wierni mieli zobaczyć łzy – przyp.aut] i wieści jakie rozsiewają się na terenie naszego województwa, jak np. w Obozie Dziemiany w pow. kościerskim, gdzie pewna część chłopów jest klerykalna, dopominają się, ażeby doprowadzić ich do kościoła, dziś są ci klerycy w powiecie Kartuskim i Lęborskim – czytamy w protokole posiedzenia Komitetu Powiatowego Egzekutywy KP PZPR w Elblągu z dnia 15 lipca 1949 r.
Do należytego podjęcia akcji, należy uważać, żeby nie było takich wypadków jak przewracanie krzyży i kapliczek. Księży, którzy wrogo wypowiadają się do rzeczywistości należy z miejsca zamknąć
- Tow. Maksymowicz z KW, podkreśla, że sytuacja się zaostrzyła, i że w związku z tym od dziś nikt nie może jechać w kierunku Lublina za wyjątkiem podróży służbowych. Na terenie naszego województwa są również i obozy, nie przewidziane przez Kuratorium, a w których są właśnie ci klerycy. Do należytego podjęcia akcji, należy uważać, żeby nie było takich wypadków jak przewracanie krzyży, lub kapliczek. Księży, którzy wrogo wypowiadają się do rzeczywistości należy z miejsca zamknąć – czytamy w tym samym protokole.
Wcząć (sic!) czułą uwagę nad ich posuwaniem się i zbadać dokładnie skąd pochodzą, gdzie mieszka ich rodzina, skąd jest jego gospodyni. Teczkę tę winien prowadzić Sekretarz Komitetu Powiatowego osobiście
- Wcząć (sic!) czułą uwagę nad ich posuwaniem się i zbadać dokładnie skąd pochodzą, gdzie mieszka ich rodzina, skąd jest jego gospodyni. Teczkę tę winien prowadzić Sekretarz Komitetu Powiatowego osobiście. Obozy na terenie naszego powiatu należy otoczyć opieką Komitetu Pow. Należy na zakładach pracy wzmódz (sic!) dyscyplinę pracy, nie udzielać krótkich urlopów, śledzić rozmowy i starać się ich uświadamiać. Przy wydawaniu legitymacji, tych którzy nie chcą przyjąć leg. nie należy ich namawiać, ale dać im odczuć co jest Partia. Należy również zaopiekować się młodzieżą i skierować ich na właściwą drogę do pracy. Należy zwrócić uwagę na odpusty, które maja odbyć się na terenie naszego powiatu i czujnie śledzić ich przebieg. Tow. Cichocki – zapytuje: jaki jest kierunek agitacji kleru, jaka jest taktyka np. na wybrzeżu, a jaka w krakowskim czy w innym, gdyż jest ona na pewno zastosowana do terenu – czytamy w cytowanym dokumencie.
Tow. Cichocki proponuje, zastosowanie nowej taktyki w stosunku do kleru
- Tow. Cichocki proponuje, zastosowanie nowej taktyki w stosunku do kleru podkreśla w związku z tym, założenie szkoły partyjnej w Elblągu, co da możność odpowiedniego uzbrojenia naszych członków i daje to Tow. Cichocki pod rozwagę Komitetowi Wojewódzkiemu. - Tow. Jarosiński proponuje tow. Pawłowskiego jako opiekuna z egzekutywy na kolonie naszego powiatu, co egzekutywa zatwierdza. Tow. Pawłowski podkreśla, że Komitet Wojewódzki nie docenia umożliwienia sprawnego poruszania się z powodu braku środka lokomocji, i daje na przykład napad w Pomorskiej Wsi, gdzie posterunek MO był napadnięty i o czem był powiadomiony w 5-ciu minutach Komendant, ale z braku środków lokomocji nie mógł się natychmiast udać na miejsce napadu.
Dokładnie nie wiadomo, o czem (sic!) mówią klerycy i księża, i to dlatego należy ich śledzić, co mówią
- Tow. Maksymowicz z KW w odpowiedzi tow. Cichockiemu, mówi, że dokładnie nie wiadomo, o czem mówią klerycy i księża, i to dlatego należy ich śledzić, co mówią. Należy przeprowadzić zebranie na punktach gm. i w zakładach pracy, według sporządzonego planu przez Komitet Powiatowy. Pod koniec posiedzenia egzekutywy przybył tow. Sankowski I-szy Sekretarz KP. Zebranie Egzekutywy zakończono.
W związku z rozpracowywaniem księży i ich otoczenia, należy zwrócić uwagę na naszych towarzyszy będących na różańcach, gdyż oni tam dają informacje co my robimy, ale nam nie mówią co się dzieje na ich zebraniach, podobnie jest z różnymi nabożeństwami
- Tow. Sankowski zapoznał egzekutywę z otrzymanym z KW nastawieniem odnośnie oświadczenia Rządu, w sprawie groźby papieża, ekskomuniką. W dyskusji tow. Cichocki proponuje dokładne zapoznanie się z działalnością poszczególnych księży i zoriętowanie w tym całej egzekutywy. Dla operatywnego działania należy oświadczenie rządu przenieść jak najszybciej, naradę aktywu powiatowego zwołać w najbliższych dniach. Tow. Szachterski (zastępca szefa PUBP w Elblągu w okresie 15 czerwiec 1949 r. – 1 czerwiec 1950 r.) robi zastrzeżenie, aby pomoc udzielana „dobremu” księdzu nie wpłynęła na zabranie go przez hierarchię kościelną na inny teren, dlatego pomocy tej należy udzielać b. ostrożnie. W związku z rozpracowywaniem księży i ich otoczenia, należy zwrócić uwagę na naszych towarzyszy będących na różańcach, gdyż oni tam dają informacje co my robimy, ale nam nie mówią co się dzieje na ich zebraniach, podobnie jest z różnymi nabożeństwami, dlatego należy zobowiązać kilku naszych towarzyszy, aby dawali nam dokładne relacje z wystąpień księży na nabożeństwach, ułatwi to nam wypracowanie charakterystyk księży. Po dyskusji postanowiono w związku z odpustem w Tolkmicku dnia 31 VII odbyć zebrania na wszystkich Powiatowych Organizacjach Partyjnych w Tolkmicku w sobotę po linii mobilizacji do żniw – czytamy w protokole posiedzenia Egzekutywy KP w Elblągu odbytym w dniu 27 i 28 lipca 1949 r. w punkcie poświęconym stanowisku rządu w sprawie groźby ekskomuniki.
Do należytego przeciwstawienia się działalności księży trzeba mieć dobrych informatorów
- Referował tow. Michalski ocenę akcji „W” przeprowadzono w 6-ciu Kom. Gm. za wyjątkiem kilku nie udanych zebrań w podstawowych organizacjach dlatego, że nie były powiadomione przez Sekr. Kom Gm. ogólna frekwencja 70 % stosunek pozytywny. Jeżeli chodzi o to robotnik dobry natomiast chłopi mało zabierali głos w dyskusji, po sprawozdaniu wywiązała się dyskusja omówiono działalność księży w organizowaniu odpustów i odciąganie ludzi od akcji żniwnej. Tow. Pawłowski mówi, że do należytego przeciwstawienia się działalności księży trzeba mieć odpowiednich informatorów ażeby więcej ofensywniej mówić, skuteczniej walczyć z reakcyjnym klerem – stwierdzano w tym samym protokole.
Zorganizować 2 ekipy artystyczne i zespoły muzyczne, które mogłyby wyjeżdżać na wieś w każdej chwili kiedy ksiądz organizuje odpusty na wsiach
- Tow. Sankowski, ażeby większą opieką otoczyć PGR, które są pod wpływem kleru – prowadząc walkę musimy ją prowadzić operatywnie i długofalowo (sic!). Egzekutywa postanawia zorganizować 2 ekipy artystyczne i zespoły muzyczne, które mogłyby wyjeżdżać na wieś w każdej chwili kiedy ksiądz organizuje odpusty na wsiach – czytamy w protokole Egzekutywy z posiedzenia Egzekutywy Kom. Pow. PZPR Elbląg z dnia 16 sierpnia 1949 r
- Tow Sankowski referuje, który w podsumowaniu omawia akcję „W” została przeprowadzona według planu jaki został zrobiony. Ogólna Akcja „W” wypadła dość pozytywnie z wyjątkiem jednej POP gr. Ogrodniki gm. Milejewo – gdzie podczas referatu prelegenta wyszło 50 % członków z zebrania, prelegent wracając do KP oświadczył, że sam Sekretarz POP tow. Sopotnicki był wrogo nastawiony do referatu prelegenta. Tow. Sankowski wskazuje na sposób walki z reakcyjnym klerem, zwracając przy tym uwagę na księży pozytywnych których należy otoczyć większą opieką, należy również zwrócić uwagę na rozpoczęcie roku szkolnego, ażeby odciągnąć dzieci od kościoła, następnie tow. Sankowski odczytał list biskupa, który jest odczytany przez księży do dziatwy szkolnej w związku z otwarciem roku szkolnego [...] Tow. Szyszko mówi o rozpracowaniu księży omawiając działalność księży na terenie naszego powiatu, gdzie księży należy uważać za joalnych (sic!) nadmieniając, że niektórzy księża są dość pozytywni, ale z drugiej strony są wielkimi gorliwcami do władz swych zwierzchnich. Tow Pawłowski mówi, że księży należy podzielić na 3 kategorie, pierwsi jako reakcyjnych, drudzy jak modlących nie mieszając się do polityki, III-ci którzy starają się wysługiwać władzy ludowej, to z drugiej strony starają się być w jak najlepszym stosunku do władz zwierzchnich. Tow. Cichocki nawiązał do zebrania POP Ogrodniki, że należy usunąć sekr. POP tow. Sopotnickiego. Tow. Sankowski postawił wniosek kontrolowania planu Akcji „W”, większego uświadomienia aktywu wiejskiego, rozpracować bractwa różańcowe – czytamy w protokole z posiedzenia Egzekutywy Komitetu powiatowego PZPR w Elblągu z dnia 25 sierpnia 1949 r.
Wyeliminować wpływy kleru z zakładów pracy i PGR-ów
W Ramowym Planie Pracy dla KP PZPR Elbląg na miesiąc wrzesień 1949 r. w ramach akcji „W” postulowano m.in.: przeprowadzić kampanie za powołaniem proboszcza, wzmocnić systematyczną czujność na akcje kleru, dokładnie rozpracować księży i aktyw kościelny, przygotować otwarcie świetlicy świeckiej w Milejewie, wyeliminować wpływy kleru z zakładów pracy i PGR-ów.
*Autor tekstu jest z wykształcenia historykiem, politologiem oraz anglistą, pracuje w jednej z elbląskich szkół. Jest w trakcie pisania pracy doktorskiej.
Papierz (sic!) wydał list do episkopatu, by jak najgorzej ustosunkowywali się do pezetpeerowców
- Podczas posiedzenia Egzekutywy KP PZPR w Elblągu odbytego w dniu 15 lipca 1949 r. tow. Maksymowicz z KW referując sprawę kleru, podkreślił, że papież wydał list do episkopatu, by jak najgorzej ustosunkowywali się do pezetpeerowców, że to są komuniści itp. Odnośnie do rzekomego cudu lubelskiego [Cud lubelski – według kościoła katolickiego wydarzenie o cudownym charakterze, które miało miejsce lubelskiej katedrze 3 lipca 1949 r. Tego dnia w bocznym ołtarzu, pomiędzy kaplicą Najświętszego Sakramentu i prezbiterium na obrazie Matki Boskiej Częstochowskiej wierni mieli zobaczyć łzy – przyp.aut] i wieści jakie rozsiewają się na terenie naszego województwa, jak np. w Obozie Dziemiany w pow. kościerskim, gdzie pewna część chłopów jest klerykalna, dopominają się, ażeby doprowadzić ich do kościoła, dziś są ci klerycy w powiecie Kartuskim i Lęborskim – czytamy w protokole posiedzenia Komitetu Powiatowego Egzekutywy KP PZPR w Elblągu z dnia 15 lipca 1949 r.
Do należytego podjęcia akcji, należy uważać, żeby nie było takich wypadków jak przewracanie krzyży i kapliczek. Księży, którzy wrogo wypowiadają się do rzeczywistości należy z miejsca zamknąć
- Tow. Maksymowicz z KW, podkreśla, że sytuacja się zaostrzyła, i że w związku z tym od dziś nikt nie może jechać w kierunku Lublina za wyjątkiem podróży służbowych. Na terenie naszego województwa są również i obozy, nie przewidziane przez Kuratorium, a w których są właśnie ci klerycy. Do należytego podjęcia akcji, należy uważać, żeby nie było takich wypadków jak przewracanie krzyży, lub kapliczek. Księży, którzy wrogo wypowiadają się do rzeczywistości należy z miejsca zamknąć – czytamy w tym samym protokole.
Wcząć (sic!) czułą uwagę nad ich posuwaniem się i zbadać dokładnie skąd pochodzą, gdzie mieszka ich rodzina, skąd jest jego gospodyni. Teczkę tę winien prowadzić Sekretarz Komitetu Powiatowego osobiście
- Wcząć (sic!) czułą uwagę nad ich posuwaniem się i zbadać dokładnie skąd pochodzą, gdzie mieszka ich rodzina, skąd jest jego gospodyni. Teczkę tę winien prowadzić Sekretarz Komitetu Powiatowego osobiście. Obozy na terenie naszego powiatu należy otoczyć opieką Komitetu Pow. Należy na zakładach pracy wzmódz (sic!) dyscyplinę pracy, nie udzielać krótkich urlopów, śledzić rozmowy i starać się ich uświadamiać. Przy wydawaniu legitymacji, tych którzy nie chcą przyjąć leg. nie należy ich namawiać, ale dać im odczuć co jest Partia. Należy również zaopiekować się młodzieżą i skierować ich na właściwą drogę do pracy. Należy zwrócić uwagę na odpusty, które maja odbyć się na terenie naszego powiatu i czujnie śledzić ich przebieg. Tow. Cichocki – zapytuje: jaki jest kierunek agitacji kleru, jaka jest taktyka np. na wybrzeżu, a jaka w krakowskim czy w innym, gdyż jest ona na pewno zastosowana do terenu – czytamy w cytowanym dokumencie.
Tow. Cichocki proponuje, zastosowanie nowej taktyki w stosunku do kleru
- Tow. Cichocki proponuje, zastosowanie nowej taktyki w stosunku do kleru podkreśla w związku z tym, założenie szkoły partyjnej w Elblągu, co da możność odpowiedniego uzbrojenia naszych członków i daje to Tow. Cichocki pod rozwagę Komitetowi Wojewódzkiemu. - Tow. Jarosiński proponuje tow. Pawłowskiego jako opiekuna z egzekutywy na kolonie naszego powiatu, co egzekutywa zatwierdza. Tow. Pawłowski podkreśla, że Komitet Wojewódzki nie docenia umożliwienia sprawnego poruszania się z powodu braku środka lokomocji, i daje na przykład napad w Pomorskiej Wsi, gdzie posterunek MO był napadnięty i o czem był powiadomiony w 5-ciu minutach Komendant, ale z braku środków lokomocji nie mógł się natychmiast udać na miejsce napadu.
Dokładnie nie wiadomo, o czem (sic!) mówią klerycy i księża, i to dlatego należy ich śledzić, co mówią
- Tow. Maksymowicz z KW w odpowiedzi tow. Cichockiemu, mówi, że dokładnie nie wiadomo, o czem mówią klerycy i księża, i to dlatego należy ich śledzić, co mówią. Należy przeprowadzić zebranie na punktach gm. i w zakładach pracy, według sporządzonego planu przez Komitet Powiatowy. Pod koniec posiedzenia egzekutywy przybył tow. Sankowski I-szy Sekretarz KP. Zebranie Egzekutywy zakończono.
W związku z rozpracowywaniem księży i ich otoczenia, należy zwrócić uwagę na naszych towarzyszy będących na różańcach, gdyż oni tam dają informacje co my robimy, ale nam nie mówią co się dzieje na ich zebraniach, podobnie jest z różnymi nabożeństwami
- Tow. Sankowski zapoznał egzekutywę z otrzymanym z KW nastawieniem odnośnie oświadczenia Rządu, w sprawie groźby papieża, ekskomuniką. W dyskusji tow. Cichocki proponuje dokładne zapoznanie się z działalnością poszczególnych księży i zoriętowanie w tym całej egzekutywy. Dla operatywnego działania należy oświadczenie rządu przenieść jak najszybciej, naradę aktywu powiatowego zwołać w najbliższych dniach. Tow. Szachterski (zastępca szefa PUBP w Elblągu w okresie 15 czerwiec 1949 r. – 1 czerwiec 1950 r.) robi zastrzeżenie, aby pomoc udzielana „dobremu” księdzu nie wpłynęła na zabranie go przez hierarchię kościelną na inny teren, dlatego pomocy tej należy udzielać b. ostrożnie. W związku z rozpracowywaniem księży i ich otoczenia, należy zwrócić uwagę na naszych towarzyszy będących na różańcach, gdyż oni tam dają informacje co my robimy, ale nam nie mówią co się dzieje na ich zebraniach, podobnie jest z różnymi nabożeństwami, dlatego należy zobowiązać kilku naszych towarzyszy, aby dawali nam dokładne relacje z wystąpień księży na nabożeństwach, ułatwi to nam wypracowanie charakterystyk księży. Po dyskusji postanowiono w związku z odpustem w Tolkmicku dnia 31 VII odbyć zebrania na wszystkich Powiatowych Organizacjach Partyjnych w Tolkmicku w sobotę po linii mobilizacji do żniw – czytamy w protokole posiedzenia Egzekutywy KP w Elblągu odbytym w dniu 27 i 28 lipca 1949 r. w punkcie poświęconym stanowisku rządu w sprawie groźby ekskomuniki.
Do należytego przeciwstawienia się działalności księży trzeba mieć dobrych informatorów
- Referował tow. Michalski ocenę akcji „W” przeprowadzono w 6-ciu Kom. Gm. za wyjątkiem kilku nie udanych zebrań w podstawowych organizacjach dlatego, że nie były powiadomione przez Sekr. Kom Gm. ogólna frekwencja 70 % stosunek pozytywny. Jeżeli chodzi o to robotnik dobry natomiast chłopi mało zabierali głos w dyskusji, po sprawozdaniu wywiązała się dyskusja omówiono działalność księży w organizowaniu odpustów i odciąganie ludzi od akcji żniwnej. Tow. Pawłowski mówi, że do należytego przeciwstawienia się działalności księży trzeba mieć odpowiednich informatorów ażeby więcej ofensywniej mówić, skuteczniej walczyć z reakcyjnym klerem – stwierdzano w tym samym protokole.
Zorganizować 2 ekipy artystyczne i zespoły muzyczne, które mogłyby wyjeżdżać na wieś w każdej chwili kiedy ksiądz organizuje odpusty na wsiach
- Tow. Sankowski, ażeby większą opieką otoczyć PGR, które są pod wpływem kleru – prowadząc walkę musimy ją prowadzić operatywnie i długofalowo (sic!). Egzekutywa postanawia zorganizować 2 ekipy artystyczne i zespoły muzyczne, które mogłyby wyjeżdżać na wieś w każdej chwili kiedy ksiądz organizuje odpusty na wsiach – czytamy w protokole Egzekutywy z posiedzenia Egzekutywy Kom. Pow. PZPR Elbląg z dnia 16 sierpnia 1949 r
- Tow Sankowski referuje, który w podsumowaniu omawia akcję „W” została przeprowadzona według planu jaki został zrobiony. Ogólna Akcja „W” wypadła dość pozytywnie z wyjątkiem jednej POP gr. Ogrodniki gm. Milejewo – gdzie podczas referatu prelegenta wyszło 50 % członków z zebrania, prelegent wracając do KP oświadczył, że sam Sekretarz POP tow. Sopotnicki był wrogo nastawiony do referatu prelegenta. Tow. Sankowski wskazuje na sposób walki z reakcyjnym klerem, zwracając przy tym uwagę na księży pozytywnych których należy otoczyć większą opieką, należy również zwrócić uwagę na rozpoczęcie roku szkolnego, ażeby odciągnąć dzieci od kościoła, następnie tow. Sankowski odczytał list biskupa, który jest odczytany przez księży do dziatwy szkolnej w związku z otwarciem roku szkolnego [...] Tow. Szyszko mówi o rozpracowaniu księży omawiając działalność księży na terenie naszego powiatu, gdzie księży należy uważać za joalnych (sic!) nadmieniając, że niektórzy księża są dość pozytywni, ale z drugiej strony są wielkimi gorliwcami do władz swych zwierzchnich. Tow Pawłowski mówi, że księży należy podzielić na 3 kategorie, pierwsi jako reakcyjnych, drudzy jak modlących nie mieszając się do polityki, III-ci którzy starają się wysługiwać władzy ludowej, to z drugiej strony starają się być w jak najlepszym stosunku do władz zwierzchnich. Tow. Cichocki nawiązał do zebrania POP Ogrodniki, że należy usunąć sekr. POP tow. Sopotnickiego. Tow. Sankowski postawił wniosek kontrolowania planu Akcji „W”, większego uświadomienia aktywu wiejskiego, rozpracować bractwa różańcowe – czytamy w protokole z posiedzenia Egzekutywy Komitetu powiatowego PZPR w Elblągu z dnia 25 sierpnia 1949 r.
Wyeliminować wpływy kleru z zakładów pracy i PGR-ów
W Ramowym Planie Pracy dla KP PZPR Elbląg na miesiąc wrzesień 1949 r. w ramach akcji „W” postulowano m.in.: przeprowadzić kampanie za powołaniem proboszcza, wzmocnić systematyczną czujność na akcje kleru, dokładnie rozpracować księży i aktyw kościelny, przygotować otwarcie świetlicy świeckiej w Milejewie, wyeliminować wpływy kleru z zakładów pracy i PGR-ów.
*Autor tekstu jest z wykształcenia historykiem, politologiem oraz anglistą, pracuje w jednej z elbląskich szkół. Jest w trakcie pisania pracy doktorskiej.
Marcin Śląski (Gdańsk)