Dziś publikuję ostatni odcinek poświęcony zamechowskim bibliotekom. W poprzednich artykułach przedstawiłem: Zakładową Bibliotekę Techniczną i Zakładowy, a następnie Branżowy Ośrodek Informacji Naukowo-Technicznej i Ekonomicznej . Ten ostatni od 1978 r. był nadrzędną strukturą organizacyjną w stosunku do obu zamechowskich bibliotek, które mimo to zachowały swoją odrębność. Pierwsza oferowała literaturę techniczną. Dziś opowiem o tej drugiej - Zakładowej Bibliotece Związkowej, która wypożyczała książki beletrystyczne. Z powodu mniejszej ilości danych, do których udało mi się dotrzeć, materiał ten jest mniej obszerny niż poprzednie opracowania. Dlatego zachęcam Czytelników do dopowiedzeń i uzupełnień.
Zakładowa biblioteka związkowa została powołana do życia w 1948 r. Jej początki były nader skromne. W bursie szkolno-pracowniczej przy ul. Winnej została otwarta zakładowa świetlica z kącikiem książkowym, do którego trafiły książki o tematyce nie technicznej z Fabryki Taboru Kolejowego oraz Stoczni nr 16. Było to ok. 800 pozycji.
W 1954 r. księgozbiór został przeniesiony na kilka miesięcy do pomieszczeń Zakładowego Domu Kultury (ZDK Zamech) przy ul. Stoczniowej, by w październiku tego roku trafić już na stałe do przestronnych pomieszczeń wypożyczalni i czytelni na parterze zamechowskiego hotelu robotniczego przy pl. Słowiańskim. Biblioteka mieściła się na parterze, a wejście do niej usytuowane było od strony północnej – naprzeciw fontanny na placu Słowiańskim. W latach 1957-60 obok biblioteki swoją siedzibę miał tam Dyskusyjny Klub Filmowy „Czerwona Oberża”, założony i prowadzony przez młodą zamechowską inteligencję techniczną. Gerard Kwiatkowski pomalował ściany klubowe w bardzo nowoczesne wzory i urządzano tam pierwsze wystawy malarskie elbląskich artystów. Było to też jedno z pierwszych miejsc w Elblągu, gdzie zaczęto serwować czarną kawę.
Przynależność organizacyjna
Od początku istnienia biblioteka podlegała Centralnej Radzie Związków Zawodowych i dlatego była dość silnym narzędziem propagandowym. Po 1956 r. funkcja ta uległa wyciszeniu, a w następnych latach – wygaszeniu.
Do 1978 r. biblioteka związkowa funkcjonowała jako placówka Zakładowego Domu Kultury Zamech. Następnie została włączona do struktur Branżowego Ośrodka Informacji Naukowo-Technicznej i Ekonomicznej (BOINTE). W 1981 r. na 10 miesięcy zamechowska biblioteka związkowa przeszła pod zarząd NSZZ „Solidarność”. Po wprowadzeniu stanu wojennego i delegalizacji NSZZ „Solidarność” oraz w obliczu spadku czytelnictwa po raz pierwszy pojawił się pomysł, by placówkę tę przekazać miastu. Nie doszło do realizacji tej koncepcji i ostatecznie biblioteka przetrwała w strukturach Zamechu do końca jego istnienia. Na początku lat 90. XX w. jej zbiory trafiły do Biblioteki Wojewódzkiej oraz innych bibliotek miejskich.
Personel
Prawie przez cały okres funkcjonowania zakładowej biblioteki związkowej jej kierownikiem był Mieczysław Wąsik. Udało mi się dotrze do zaledwie dwóch nazwisk osób tworzących personel biblioteczny. Była to Michalina Chmielnik, nazywana jest przez czytelników z sympatią Panią Misią, oraz Mieczysław Lenckowski. Tu zwracam się do czytających ten artykuł, aby – jeśli mają taką wiedzę – przypomnieli o innych osobach pracujących w tej bibliotece.
Udało mi się też ustalić, że przy bibliotece związkowej działa rada czytelnicza. W 1973 r. jej przewodniczącym był Aleksander Kaźmierczak z biura technologicznego.
Punkty biblioteczne, czytelnicy, księgozbiór
Klientami biblioteki związkowej byli przede wszystkim zamechowcy i ich rodziny, ale również mieszkańcy osiedla „Śródmieście I”. Biblioteka jak działająca przy niej czytelnia przyjmowały czytelników w swojej siedzibie w zamechowskim hotelu robotniczym przy pl. Słowiańskim w poniedziałki, wtorki, czwartki i piątki w godzinach 12-17, w soboty w godzinach 11-15. W środy była nieczynna.
Biblioteka miała również filie w zamechowskich ośrodkach wczasowych i kolonijnych oraz przystani wodnej ogniska TKKF. Swój księgozbiór powiększała przede wszystkim drogą zakupów nowych publikacji, ale zdarzały się też darowizny z innych bibliotek jak i osób prywatnych.
Oprócz działalności związanej z wypożyczaniem książek i udostępnianiem czasopism biblioteka związkowa organizowała konkursy / turnieje czytelnicze, Najczęściej odbywały się one pod hasłem „Człowiek – Praca – Twórczość”. W ramach „Dni Oświaty, Książki i Prasy” organizowano liczne prelekcje, wystawy i spotkania autorskie. W roku 1976 biblioteka związkowa była organizatorem wojewódzkich „Dni Oświaty, Książki i Prasy”, na które przyjechali delegaci z całego województwa gdańskiego.
Za swoją działalność, a szczególnie za wzorowe prowadzenie placówki i wysokie oceny wyrażane przez czytelników biblioteka oraz jej personel były wielokrotnie wyróżniane i nagradzane.
Daniel Lewandowski
Dziękuję niezmiennie osobom, które nieprzerwanie przekazują mi ciekawe materiały i inspirują mnie do kontynuacji opowieści o Zamechu i jego ludziach. Dziękuję Mieczysławowi Lenckowskiemu za fotografie jako ilustracje do tego artykułu. Zapraszam do współpracy i kontaktu pod adresem daniel.lewandowski1967@gmail.com
Do innych moich związanych tematycznie z Zamechem artykułów można dotrzeć wpisując w przeglądarce „zamech*portel”.
Oto lista tych, które są najbardziej zbliżone do tematu niniejszego artykułu
- Turbinowe „Citius – Altius – Fortius” Zamechu
- „Zamechowskie kolosy”, czyli turbiny mocy 25 i 50 MW
- „Zamechowska przygoda z turbinami 120 MW”
- „Miss Zamechu”, czyli kariera zamechowskich „dwusetek”
- „Zamechowska 360-tka i historia jednego czynu społecznego”
- Zamechowskie „maluchy”, czyli turbiny napędowe i przemysłowe małej mocy
- „Trzy generacje zamechowskich turbin ciepłowniczych”
- „Zamechowski niespełniony sen o atomie”
- Arcydzieła zamechowskiej pracowni modelarskiej
- „Zamechowski Ośrodek Naukowo-Badawczy”
- „Zamechowska Stacja Prób Turbin i organy parowe Gerarda”
- Zamechowska Izba Tradycji i Pamięci: ktokolwiek widział, ktokolwiek wie…
- Zdarzyło się w Elblągu i Zamechu 30 lat temu. Jubileusz prywatyzacji
- Wspomnienie o Kamilu Czwiertni (1930-2022)
- 70 lat Biura Konstrukcyjnego Turbin Parowych w Elblągu
- „Historia materialnego i intelektualnego dziedzictwa Zamechu po 1990 roku (odcinek 1)”
- „Historia materialnego i intelektualnego dziedzictwa Zamechu po 1990 roku (odcinek 2)”
- „Historia materialnego i intelektualnego dziedzictwa Zamechu po 1990 roku (odcinek 3)”
- Zamechowski „Pałacyk” Odc.1
- Zamechowski „Pałacyk” Odc.2
- Zamechowski chór „Echo”
- W klimatach „Głosu Zamechu”
- W klimatach zamechowskiego Radio-Studio
- Zamechowska gazeta zakładowa „Na Warcie Pokoju”
- Czterej przyjaciele z Zamechu zakładają Galerię EL
- I Biennale Form Przestrzennych. To Zamech dał Gerardowi skrzydła
- Jak Zamech inspirował artystów. Grafiki Haliny Różewicz-Książkiewicz
- STOP non stop, czyli 70 lat Stowarzyszenia Technicznego Odlewników Polskich w Elblągu
- Zamechowski SIMP
- Zamechowska Izba Tradycji i Pamięci: ktokolwiek widział, ktokolwiek wie…
- Zamechowskie wakacje
- Zamechowska „Jedynka”
- Tajemnice schichauowskich piwnic
- Zamechowskie budownictwo mieszkaniowe
- Narzędzia pracy zamechowskich konstruktorów (odc.1, Liczydła i kalkulatory)
- Narzędzia pracy zamechowskich konstruktorów (odc.2, Pierwsze maszyny cyfrowe i "mózgi elektronowe")
- Komputery klasy IBM w latach 70. i 80. w Zamechu (Narzędzia pracy zamechowskich konstruktorów, odc. 3)
- Techniki kreślarskie w Zamechu (Narzędzia pracy zamechowskich konstruktorów, cz. 4)
- SMLA, czyli Zamechowska Stacja Maszyn Licząco-Analitycznych
- Historia i osiągnięcia Zakładów Mechanicznych ZAMECH im. gen. Karola Świerczewskiego
- Zamechowskie wyróżnienia, odznaczenia oraz nagrody pracownicze
- Zamechowska służba zdrowia (Odcinek 1: Środowisko pracy i organizacja)
- Zamechowscy „Judymowie” (Zamechowska służba zdrowia, odc. 2)
- Przed Zamechem była Stocznia nr 16 (Odc. 1: Geneza i trudne początki)
- Przed Zamechem była Stocznia nr 16 (Część 2: Struktura organizacyjna i ludzie)
- Przed Zamechem była Stocznia nr 16 (Część 3: Odbudowa i działalność elbląskiej stoczni 1/2)
- Przed Zamechem była Stocznia nr 16 (Część 4: Odbudowa i działalność elbląskiej stoczni 2/2)
- Przed Zamechem była Stocznia nr 16 (Część 5: Koniec marzeń o stoczni)
- Zamechowskie biblioteki (Odcinek 1: Zakładowa Biblioteka Techniczna)
- Zamechowskie biblioteki (Odcinek 2: Zamechowskie ZOINTE i BOINTE)